Litjens doet promotieonderzoek naar de voedselketen en beaamt dat de inkoopmacht van de supers groot is. De ruim twintig Nederlandse supermarkten kopen hun voedingsmiddelen in via drie grote inkoopcombinaties, die 80 procent van onze voedingsmiddelen aankopen. Ze krijgt vaak te horen dat de inkoopcombinaties eenzijdig prijzen verlagen en een bijdrage in de kosten van reclame en marketing eisen.
Is dat misbruik van macht?
‘Dat is het lastige. In Nederland geldt contractvrijheid. Je mag vrijwel alles afspreken wat je wilt in een contract. Maar contractbreuk mag niet volgens de wet. Het feit dat 84 procent van de leveranciers volgens de EU te maken heeft gehad met contractbreuk en dat heeft geaccepteerd, wijst op een afhankelijke positie van de leveranciers.’
Waarom treedt de Nederlandse mededingingsautoriteit NMA niet op?
‘De mededingingsregels verbieden misbruik van de economische machtspositie, maar de bewijslast is lastig. Daar komt bij dat de NMA en de Europese Commissie wel machtsmisbruik van één onderneming – zoals Microsoft – hebben uitgewerkt, maar niet van meerdere ondernemingen. Bij meerdere partijen wordt nu alleen het kartelverbod toegepast; ondernemingen mogen onderling geen overeenkomsten sluiten. Maar als drie partijen marktmacht hebben, kun je ook gewoon afkijken hoe de anderen het doen. Er hoeft geen overleg te zijn om toch elkaars praktijken over te nemen.’
Wat moet er nu gebeuren?
‘Er is bindende regelgeving nodig. De bestaande regel die machtsmisbruik door meerdere ondernemingen verbiedt, kan nieuw leven ingeblazen worden. Niet de slachtoffers moeten het misbruik aankaarten bij de rechter, maar de overheid moet de rol van eiser op zich nemen. Dat betekent dat de NMA en het ministerie van Economische Zaken actief het machtsmisbruik in de voedselketen moeten bestrijden.’