‘Ik heb alle vakken in principe binnen’, legt Rijntjes uit. ‘Ik moet alleen nog de literatuurstudie van mijn scriptie afronden.’ Een maandje denkt hij nog nodig te hebben. De rekening voor die vertraging is evenwel al binnen. ‘Het collegegeld plus drieduizend euro boete. Samen iets van 4500 euro, geloof ik. Ik heb het advies gekregen om in termijnen te gaan betalen en dan het teveel betaalde geld terug te vragen. Maar het is nog helemaal niet duidelijk hoe dat allemaal gaat. Moet je nou wel of niet betalen? Iedereen adviseert maar wat, maar niemand weet het precies.’
Geschrokken
Dat is wat Rijntjes nog wel het meeste stoort aan die hele langstudeerboete: de onduidelijkheid en het gedoe. Het principe van een boete als stok achter de deur om wat vlotter de studie af te ronden, vindt hij ‘wel oké’. ‘Eigenlijk is die boete verrassend doeltreffend’, vindt hij. ‘Veel studenten zijn zich te pletter geschrokken en hebben de hele zomer hard doorgewerkt. Dus het werkt. Maar het is natuurlijk geen porem dat je zo’n maatregel tussentijds invoert. Ik heb mijn vertraging vooral in het eerste jaar opgelopen. Ik moest nog leren studeren en ben druk bezig geweest in het verenigingsleven van Ceres. Als ik dit had geweten, had ik mijn studie heel anders ingericht.’
Kafka
De verkiezingsretoriek rond de langstudeerboete laat Rijntjes min of meer koud. ‘Laat ze maar lekker stunten.’ De consequenties van de boete vallen volgens hem nog wel mee. ‘Als het maar bij een maand blijft, betalen mijn ouders die boete. Ik heb bovendien bestuurswerk gedaan en krijg daar mogelijk een tegemoetkoming voor uit het FOS om de opgelopen vertraging te financieren. Daardoor kan ik mogelijk ook een bepaald percentage van de boete terugvorderen. Maar ik vermoed dat dat formulier nog opgesteld moet worden. Heb je Kafka’s Het Proces wel eens gelezen? Ik zit er helemaal niet op te wachten om dat allemaal uit te zoeken. Daar heb ik helemaal geen zin in.’
De boete die eigenlijk niemand meer wil
‘Om het studierendement te verhogen, zal van langstudeerders een hoger collegegeld worden gevraagd.’ In het regeerakkoord dat VVD en CDA (met gedoogsteun van PVV) in september 2010 sloten, staat het nog heel omfloerst. Maar de aap komt al snel uit de mouw: 3000 euro meer collegegeld voor elk jaar dat studenten te lang over hun studie doen. Het idee is van het CDA, als alternatief voor het vervangen van de studiebeurs door een leenstelsel. De maatregel moet het studierendement in het hoger onderwijs vergroten. Een boete dus, voor traagheid. Studenten en universiteiten (die eenzelfde forse korting per langstudeerder opgelegd krijgen) verzetten zich van meet af aan hevig tegen de opgelegde kortingen. Kop van Jut is staatssecretaris voor onderwijs Halbe Zijlstra, die de boete naar zich vernoemd krijgt: de Halbeheffing. Het verzet leidt op 21 januari vorig jaar, niet toevallig de verjaardag van Zijlstra, tot een massale demonstratie. Op het Malieveld in Den Haag protesteren vijftienduizend studenten. Zij krijgen bijval van meer dan duizend hoogleraren, die in toga rond de Hofvijver trekken onder leiding van rector magnificus Martin Kropff van de Wageningse universiteit. Het verzet loont. Het gedoogkabinet moet water bij de wijn doen om het voorstel zowel door de Tweede (april 2011) als Eerste Kamer (juni 2011) te krijgen. Op verzoek van de SGP wordt de invoering een jaar uitgesteld tot 1 september dit jaar. Met extra regels voor uitzonderingsgevallen (ziekte, zwangerschap, handicap, etc.) schaart ook de ChristenUnie zich achter de boete. De rechter verwerpt in juli dit jaar ten slotte de juridische bezwaren van de studentenvakbonden tegen invoering. Daarmee lijkt het pleit definitief beslecht. Totdat plotseling CDA, nota bene de bedenker, zich tijdens de verkiezingscampagne afkeert van de maatregel. Een meerderheid in de huidige Tweede Kamer is daarmee tegen de langstudeerboete. Toch blijft ze voorlopig bestaan. Afschaffen voor 1 september blijkt niet haalbaar. De partijen komen er onderling bovendien niet uit waar het geld vandaan te halen om de afschaffing financieel te dekken. De langstudeerboete gaat dus in ieder geval door. De vraag is alleen: hoe lang nog?