Foto Sven Menschel Maar liefst 328 verschillende plantenvirussen verspreiden zich via bladluizen. Witte vliegen volgen als mogelijke drager van 180 virussoorten op gepaste afstand. Dat weten we dankzij de splinternieuwe Plant Virus Transmissions Database van WUR. De databank is het levenswerk van de onlangs op 91-jarige leeftijd overleden plantenviroloog Dick Peters. Hij maakte de proefversie nog net mee.
Dick Peters, een boerenzoon uit Groot-Ammers, werkte zijn hele leven als plantenviroloog bij WUR. Hij promoveerde in 1967 op een studie naar het aardappelbladrolvirus en de verspreiding daarvan door de groene perzikluis. De overdracht van virussen door insecten bleef zijn belangrijkste aandachtsgebied. Tot ver na zijn pensionering in 1997.
Belangrijk
‘Hij is altijd bezig gebleven met zijn vroegere werk’, zegt hoogleraar Ecologische Plantenvirologie René van der Vlugt, die als student college van hem had. ‘Jaren geleden kwam ik erachter dat hij bezig was alle beschikbare literatuur door te spitten op zoek naar informatie over hoe plantenvirussen worden overgedragen, zonder een specifiek doel voor ogen. Hij vond het gewoon leuk én zag in dat het belangrijk was.’
Het zou eeuwig zonde zijn als hij die informatie alleen voor zichzelf zou houden
René van der Vlugt, hoogleraar Ecologische Plantenvirologie
Van der Vlugt zag dat belang ook. ‘Het zou eeuwig zonde zijn als hij die informatie alleen voor zichzelf zou houden. Dit zijn unieke data. Wie heeft tegenwoordig nog de tijd om dit soort werk te doen? Wie heeft toegang tot al die oude literatuur, die bovendien deels niet digitaal beschikbaar is? Ik heb daarop contact gezocht met de bibliotheek en daaruit is deze online database ontstaan. Zij hebben dit voor elkaar gekregen.’
Dat was volgens Van der Vlugt geen makkelijke klus. ‘Technisch was het best een uitdaging. Er waren twee bestanden: een Excelbestand met meer dan 4.600 regels met alle virussen en hun taxonomische gegevens, en een Wordbestand van 286 pagina’s met literatuurreferenties. Een codesysteem zorgde voor de onderlinge verwijzing. Die beide bestanden zijn door informatie-experts aan elkaar gekoppeld.’
De database bevat de gegevens van ruim 1.600 plantenvirussen en steunt op meer dan 3.500 wetenschappelijke publicaties van de afgelopen honderd jaar. Anderhalve maand geleden is de database online gezet. Een proefversie werd anderhalf jaar geleden in Madrid op een virologencongres gedemonstreerd. De definitieve versie wordt in het jongste Journal of General Virology wereldkundig gemaakt.
De databank fungeert als een handige praktijkgids. Het scheelt onderzoekers veel zoekwerk. Van der Vlugt: ‘Het gaat om praktische informatie, waarvan veel mensen niet weten dat die bestaat. Je ziet ook dat veel virussen op meerdere manieren overgedragen kunnen worden. En ondanks het feit dat we al meer dan 120 jaar met plantenvirussen bezig zijn, weten we van de helft nog niet hoe ze worden overgedragen.’
Alarmerend
Alarmerend is ook dat zo’n achthonderd virussen via plantmateriaal worden overgedragen. ‘Dat is ontzettend veel’, zegt Van der Vlugt. ‘Door met planten of plantmateriaal te slepen kunnen veel virussen zich over de wereld verspreiden, zonder dat we het in de gaten hebben. Zaadoverdracht is ook een belangrijke route voor verspreiding. Hoe die virussen daar terechtkomen is nog een slecht begrepen issue.’
