Foto Shutterstock | Illustratie Marly Hendricks Met haar project Love the Ugly wil ze dat rechtzetten. Op Resource-online schrijft ze regelmatig een mooi verhaal over een lelijk dier.
Tekst Francisca Virtuoso
Spookdiertje (familie tarsiidae)
De weinig bekende spookdiertjes, die het midden houden tussen een lemuur en een aap, vormen een van de oudste en kleinste groep binnen de primaten. Ooit kwamen ze wereldwijd voor, maar nu vind je ze alleen nog maar op de eilanden in Zuidoost-Azië en behoren ze tot de 25 meest bedreigde primaten op aarde.
Tarsus, tarsalen, tarsiidae
Ooit gehoord van een spookdiertje? Deze primaten horen tot de meest bizar uitziende dieren in de wereld. Ze zijn zo klein dat ze in de palm van een hand passen. Hun ogen, twee keer zo groot als hun hersenen, kunnen ze niet bewegen. Om hun blikveld te vergroten, draaien ze – net als uilen – hun kop 180 graden in beide richtingen.
Evenals de uitzonderlijk grote ogen, zijn ook de ledematen erg lang in verhouding tot het lijf. Hun lange handen en dunne vingers hebben vlezige uiteinden, waar ze goed mee kunnen grijpen. In tegenstelling tot andere primaten hebben spookdiertjes geen opponeerbare duim. Ook de voeten zijn lang, een gevolg van verlengde tarsus-botten: vandaar die wetenschappelijke naam.
Preda-primaten: meesters van de jacht
De strategie van het spookdiertje lijkt te zijn: een klein lichaam en lange ledematen. Grote ogen en verlengde ledematen komen goed van pas in hun (ook alweer unieke) jachtstrategie. Spookdiertjes zijn de enige primaten die uitsluitend vlees eten en geen plantaardig materiaal. Ze beschikken over een paar aanpassingen die compenseren voor hun fragiel ogende lijf en die maken dat ze extreem succesvolle jagers zijn.
Spookdiertjes hebben een breed spectrum aan voedsel op het menu: insecten, vogels, knaagdieren, hagedissen, vleermuizen, kikkers en zelfs slangen. Alhoewel nachtjagers, zijn de ogen niet aangepast aan de nacht. Het blikveld van bijna 360 graden (het draaibare hoofd) helpt bij het volgen van wat zoal voorbij komt. Bovendien beschikken ze over ultrasone vaardigheden, waarmee ze hun prooi volgen en met soortgenoten communiceren. Die superkrachten maken spookdiertjes tot grote jagers.
Spookdiertjes zijn echte hinderlaag-jagers. Ze wachten geduldig en stil totdat hun prooi dichtbij en afgeleid genoeg is. Dankzij hun lange vingers en voeten kunnen spookdiertjes meer dan 5 meter springen: 40 keer hun eigen lichaamslengte. Met hun relatief grote mond kunnen ze prooien aan die groter zijn dan ze zelf zijn.
Spookdiertjes zijn niet alleen jager, maar ook prooi. En als prooi behoorlijk roekeloos. Om te voorkomen dat ze worden gevangen door een van hun vele vijanden (slangen, hagedissen, katten, roofvogels) trekken spookdiertjes in groepen op, waarbij ze elkaar alarmeren met specifieke geluiden. Als ze een belager tegenkomen, schrikken ze die af of vallen zelfs aan. Indrukwekkend, niet? Er is maar één soort zo intimiderend dat ze dit beestje overweldigen: Homo sapiens.
Stress-veroorzakende mensen?
Spookdiertjes zijn niet gemaakt voor gevangenschap. Ze zijn extreem schuw en snel gestrest als ze worden blootgesteld aan menselijke activiteiten zoals toerisme. Een aai, bepaalde geluiden of de flits van een camera kan hun stressniveau naar grote hoogte doen stijgen. Ze kunnen er zelfs aan doodgaan, doordat ze hun adem lang inhouden of hun kop tegen een hard oppervlak slaan.
Spookdiertjes behoren tot de 25 meest bedreigde primaten in de wereld. De meeste soorten uit deze familie worden beschouwd als bedreigd, sommige zelfs als ernstig bedreigd. Veel natuurbeschermers proberen het leefgebied van deze soort te behouden en er is steeds meer onderzoek naar de belangrijkste bedreigingen. Wat wij kunnen doen? Bewonder deze verbazingwekkende en vreemd uitziende soort van een veilige afstand.
Francisca Virtuoso is PhD’er in Wildlife Ecology and Conservation. De volgende Love the Ugly gaat over het grootste (and mogelijk lelijkste) aasgier in Afrika: de oorgier. Is er een lelijk dier dat jij in de spotlichten wilt zetten? Stuur een bericht naar @love_the_ugly.
