‘Het enige wat veehouders kunnen doen is tender love and care’, aldus Melle Holwerda van WBVR. Foto: Resource. Het blauwtongvirus raast door de Nederlandse schapen- en rundveehouderij. Er is geen medicijn en geen vaccin. Waarom niet en hoe raakt blauwtong WUR? ‘We zullen hier niet snel vanaf zijn.’
De dierziekte blauwtong is terug van weggeweest. Bij bijna 1500 bedrijven werd de ziekte al vastgesteld. Nog eens 700 bedrijven meldden een vermoedelijke besmetting op basis van de symptomen van hun dieren. Het virus lijkt sneller te verspreiden dan tijdens de eerste uitbraak tussen 2006 en 2008. Hoe verspreidt het virus zich en waarom is er nog geen vaccin?
Wat is blauwtong voor een ziekte?
Blauwtong is een virusziekte die voorkomt onder herkauwers zoals schapen, runderen en geiten. Maar ook herten, kameelachtigen zoals kamelen en lama’s, en giraffen en okapi’s zijn vatbaar. Vooral schapen kunnen heel ziek worden. Ze hebben koorts, raken kreupel en vaak zijn de slijmvliezen kapot. De tong raakt gezwollen en in sommige gevallen wordt deze blauw.
De sterfte onder schapen ligt tussen de twintig en vijftig procent. ‘Exacte getallen hebben we helaas niet’, zegt Melle Holwerda, hoofd van het Nationaal Referentielaboratorium voor Vector-overdraagbare en Zoönotische Virusdierziekten van Wageningen Bioveterinary Research. ‘Dat is ook moeilijk want dieren die niet getest zijn voor ze doodgaan, tellen niet mee voor de officiële cijfers.’
Er is weinig onderzoek gedaan naar de veiligheid en werking van deze vaccins en daarom kunnen we ze niet gebruiken
Melle Holwerda, hoofd Nationaal Referentielaboratorium voor Vector-overdraagbare en Zoönotische Virusdierziekten
Vooralsnog is er geen medicijn. Dierenartsen kunnen alleen ontstekingsremmers en pijnstilling voorschrijven maar die zijn vaak weinig effectief. ‘Het enige wat veehouders kunnen doen is tender love and care’, zegt Holwerda. ‘En als het nodig is, euthanaseren om een dier uit zijn lijden te verlossen.’
Hoe verspreidt het virus zich?
Het blauwtongvirus bereikt zijn gastheer per knut; een klein vliegje van één tot twee millimeter groot dat in gebieden als Schotland en Scandinavië bekend staat als midge en daar kampeerders gek maakt. De ziekte is geen zoönose en het virus kan dus niet van schaap naar mens overgaan of van knut naar mens, benadrukt Holwerda.
Hoe raakt dit WUR?
Tot nu toe is er geen blauwtong aangetroffen bij WUR, ook niet bij dieren op de buitenlocaties van de universiteit, laat Menno van Maanen, manager bedrijfsvoering bij Animal Sciences Group weten. De epidemie zorgt momenteel vooral bij Wageningen Bioveterinary Research voor een extra hoeveelheid analyses. Holwerda: ‘Alle verdenkingen moeten door ons laboratorium worden bevestigd.’
Waarom is er geen vaccin?
Van het virus zijn meer dan 30 subtypen bekend, ook wel serotypen genoemd. De uitbraak tussen 2006 en 2008 was van het serotype 8. Een nieuw ontwikkeld vaccin wist toen de uitbraak te stoppen. ‘Dat vaccin biedt geen enkele bescherming tegen type 3 omdat de serotypen onderling zo verschillend zijn’, zegt Holwerda. ‘Er bestaan wel vaccins in Afrikaanse landen maar mijn collega’s en ik hebben onze vraagtekens bij de veiligheid van deze vaccins.’ Die bestaan uit levend virus dat geïnactiveerd is. Als je dieren hiermee vaccineert, raken ze immuun tegen de ziekteverwekker, is het idee. ‘Er is weinig onderzoek gedaan naar de veiligheid en werking van deze vaccins en daarom kunnen we ze niet gebruiken. Want als ze niet goed werken, kunnen ze juist bijdragen aan de verspreiding van de ziekte.’
Volgens Holwerda is in Nederland de farmaceutische industrie aan zet. ‘Als zij nog kandidaat-vaccins op de plank hebben liggen, zou ik graag met ze samenwerken om die vaccins te testen. Mochten die werken en veilig zijn, dan is het aan de overheid om een vaccin versneld toe te laten.’ Daar kunnen nog wel maanden tot zelfs een jaar overheen gaan, denkt hij.
Wat kunnen veehouders nu doen?
Hoe kouder het wordt, hoe inactiever knutten zijn. ‘Toch hebben we eerder gezien dat knutten een strenge winter kunnen overleven, bijvoorbeeld doordat ze een warme stal in duiken.’ En daar kunnen veehouders wellicht iets tegen doen. ‘Het allerbelangrijkste is ventilatie. Knutten kunnen niet tegen kou en wind, dan waaien ze letterlijk weg’, zegt Holwerda. Toch zullen veehouders daarmee niet alle infecties kunnen voorkomen. ‘We zullen hier niet snel vanaf zijn.’
Tekst: Anne van Kessel
