‘We studeren Environmental Sciences en nemen dan het vliegtuig, dat is als een veganistische slager’, stelt een van de studenten. Illustratie Valerie Geelen Tijdens een excursie naar Litouwen protesteerden studenten tegen het vliegbeleid. Studentredacteuren Felix Landsman en Maurice Schoo maakten een rondje langs de velden en peilden de meningen over het WUR-reisbeleid.
Met studenten uit 113 landen en onderzoeksprojecten over de hele wereld is WUR een internationale speler. Veel opleidingen organiseren dan ook excursies waarin studenten kunnen kennismaken met het werken in het buitenland. Vliegen blijft daarbij een belangrijk reismiddel. Zo gaan studenten voor het vak International Study Visit van de bachelor Environmental Sciences (BES) op een werkbezoek van een week. Ze kunnen hierbij kiezen uit de bestemmingen Frankrijk, Letland en Litouwen. Naar Letland en Litouwen wordt gevlogen, naar Frankrijk reizen de deelnemers per bus. Voor de master Development and Rural Innovation (MDR) gaan studenten sinds een aantal jaar een week naar het Spaanse eiland Mallorca voor het verplichte vak Cutting Edge Issues in Development and Rural Innovation. Concrete regels zijn er niet, het WUR-reisbeleid laat alleen weten: ‘Reizen – met name vliegreizen – zijn belastend voor het milieu door de uitstoot van broeikasgassen.’ Resource ging bij de twee studies langs met de vraag: ‘Zou dit niet anders moeten?’
Hypocriet
Bij BES waren drie studenten het niet eens met het vliegbeleid. Inger-Marie Smid, Sofia van Setten en Stefano Bisello zouden naar Litouwen het vliegtuig moeten pakken, maar besloten uit protest een 28-urige Flixbusreis te ondernemen. Onderweg sliepen ze in een hostel in Warschau. ‘We studeren Environmental Sciences en nemen dan het vliegtuig, dat is als een veganistische slager’, stelt de Italiaanse Stefano. ‘Het is gewoon hypocriet’. Sofia uit Frankrijk vindt het vreemd dat ‘we dingen die we in onze bachelor leren zelf niet eens toepassen’. Ze vindt het slecht dat WUR hier niets mee doet. ‘We moeten echt anders gaan reizen’, zegt ze.
Stefano denkt dat zo’n trip een slecht effect heeft op de latere mindset van studenten . ‘Je denkt dat BES-studenten beleid en technologieën leren om de omgeving te redden, maar als het erop aankomt echt iets te doen, doen ze niks. Wat verwacht je dat ze dan in de toekomst gaan doen?’
Zelf kiezen
Bij de master Development and Rural Innovation wordt wel een alternatief voor het vliegen aangeboden. Bij de start van het vak kunnen studenten aangeven of ze willen vliegen of met een alternatief willen reizen. Het organiseren daarvan wordt grotendeels door de studenten zelf gedaan. De Belgische MDR-student Douwe de Vestele: ‘We wilden graag zeggenschap over onze reis omdat we ongeveer drie dagen onderweg zouden zijn. Uiteindelijk kregen we budget waarbinnen we zelf het vervoer zelf mochten kiezen.’
De reis ging uiteindelijk van Utrecht naar Parijs met een Flixbus en van daaruit met de trein naar Barcelona. ‘In Barcelona sliepen we in een hostel, waarna we vroeg in de ochtend de ferry namen naar Palma, Mallorca’, aldus Douwe. Er werd niet alleen om klimaatredenen voor het alternatief gekozen: ‘Het leek me leuk om met m’n vrienden de alternatieve reis te doen, een gaaf avontuur’, zegt de Indonesische MDR-student Kevin Aditya Prathama. ‘Hoewel het alternatief vermoeiend was had ik het niet willen missen’, laat Hilde Nijland weten. Ze doet ook MDR en is op de heenweg met het alternatieve vervoer gegaan, maar vloog terug: ‘Ik zou het alternatief toch aanraden.’ De belangstelling voor het alternatief bleek groot. 10 van de 22 studenten kozen ervoor om niet te vliegen.
Yutaro Minohara uit Japan koos wél voor het vliegtuig. ‘Zelf heb ik het alternatief niet echt overwogen. De excursie zelf was al erg zwaar en het extra reizen was misschien te veel. Verder vliegt het vliegtuig ook zonder ons naar het eiland, dus de uitstoot blijft.’
Opofferen
Bij BES was de steun voor het duurzame reisalternatief van de drie studenten minder groot. Volgens Inger was dat geen onwil van hun jaargenoten. ‘We stuurden een bericht in de groepsapp dat we met de bus wilden gaan, en er waren wel mensen geïnteresseerd. Maar de vakcoördinator stuurde een e-mail aan iedereen dat je bij te laat arriveren waarschijnlijk het vak niet zou halen. Dat schrok veel mensen af’. Of ze dan ook echt te laat kwamen? ‘Nee, een dag te vroeg zelfs’, vertelt Inger.
Volgens Stefano reageerden sommige van de andere studenten ‘een beetje aangevallen’. Inger voelde hetzelfde, ‘waarschijnlijk omdat we zo moraal superieur aan het doen waren.’ Sommigen waren ook erg overtuigd van de efficiëntie van het vliegtuig. Inger: ‘Die vonden ons een beetje belachelijk, dat we twee weekenden van ons leven opofferden om een punt te maken.’
De docent die de excursie naar Litouwen begeleidde, was vanwege werk onbereikbaar voor commentaar. Karen Fortuin, onderwijscoördinator van de leerstoelgroep die het vak geeft, en opleidingsdirecteur BES Marjo Lexmond, reageren desgevraagd positief op de actie van de drie studenten. ‘We leren onze studenten kritisch te zijn, dus vind ik het goed dat ze ook over dit soort reizen kritisch zijn. Studenten zouden zich inderdaad moeten afvragen of dit nodig is’, vindt Lexmond.
Highlight
Voor nu blijft de opleiding na vele afwegingen kiezen voor het vliegtuig. Fortuin: ‘Het vak is bedoeld om studenten ervaring te laten opdoen in een internationale leeromgeving; het is een belangrijk moment voor de bachelor. Je moet verder kijken dan Nederland, Duitsland en België als je echt die internationale opleiding wil.’
Lexmond is het daarmee eens: ‘De meeste BES-studenten komen uit Nederland, voor hen is dat bekend terrein. De combinatie van buitenland en samenwerking met lokale mensen en organisaties vinden wij belangrijk.’ Ook staan de meeste studenten volgens Fortuin en Lexmond positief tegenover de studiereizen. ‘Voor velen is het de highlight van de studie’, aldus Fortuin.
Het internationale aspect is ook bij MDR belangrijk. De master heeft veel internationale studenten en richt zich met name op landen in de Global South, niet om de hoek dus. ‘Veel van de MDR’ers gaan voor de thesis naar het buitenland. Mallorca is een soort proeftuin, met een andere taal, cultuur en gebruiken’, laat vakcoördinator Eva Meijer weten. ‘Het belang van de Mallorca-excursie is om daar de theorie in praktijk te brengen. Veldwerk bij de sociale wetenschappen is echt iets wat je moet ervaren. Het gaat niet alleen om het doen van interviews en observaties maar ook je eigen indrukken tellen mee.’ Op het eiland komen heel wat studiegerelateerde thema’s voor: klimaatverandering, toerisme, landbouw en de leegloop van het platteland. ‘Dat maakt de plek interessant’, vertelt ze.
Nooit meer?
Voor Meijer is het belangrijk dat er een alternatief voor vliegen beschikbaar is. ‘Het kost mij wel extra werk. Voor de universiteit is vliegen nog steeds de makkelijkste manier van reizen.’ Dat komt deels doordat de reizen moeten worden aanbesteed via een extern reisbureau, waardoor het alternatieve aanbod kleiner is. En voor Mallorca is er nog een probleem: ‘De boot naar het eiland zit niet in de aanbesteding. Ook kun je vliegtickets al ver van tevoren bestellen, dat is met de trein of bus moeilijker.’
Voor het bachelorvak is de organisatie ook een belangrijk punt. Studenten kunnen in een periode naar drie verschillende bestemmingen gaan, en bovendien zit de reis ingeklemd in een ander vak. Daardoor is er weinig reistijd beschikbaar. Ook is het de vraag in hoeverre individuele wensen van studenten ten koste kunnen gaan van de werkdruk van docenten. Opleidingsdirecteur Lexmond: ‘Het organiseren van deze reizen is een lang traject dat al in februari begint. Dus logistiek is dit een nachtmerrie.’ Bij het plannen is er weinig ruimte voor alternatieven zoals die van de drie studenten. ‘We hebben al drie bestemmingsopties, moeten we dan ook nog de reisopties differentiëren? Er is een grens van wat mogelijk is.’
Het vliegtuig vliegt toch, dus de uitstoot blijft
Is een vliegverbod een optie? Die zou in elk geval nieuwe vragen met zich meebrengen, aldus Lexmond: ‘We houden ons aan het algemene reisbeleid van de WUR. Wij promoten vliegen niet, maar heel rigide zeggen dat iets niet meer mag, zo werkt het ook niet. De beslissing om naar landen als Litouwen en Letland te vliegen is echt niet lichtvaardig genomen. Als we met de studie nooit meer vliegen, betekent dat dan bijvoorbeeld ook dat we geen internationale studenten meer willen? Die komen ook met het vliegtuig!’
Minder strikt
Het zal voorlopig dus nog wel even bij vliegen blijven voor BES-studenten. Hier verandering in brengen blijkt nog een moeilijke klus. Toch zijn er zijn plannen om stappen te zetten: ‘We zijn BES aan het omvormen en ook dit punt heeft onze aandacht. Niet hoeven vliegen heeft de voorkeur’, geeft Lexmond aan.
Binnen MDR is er inmiddels discussie op gang gekomen of Mallorca wel een duurzame bestemming is. Student Douwe is hierover duidelijk: ‘Persoonlijk vind ik Mallorca een beetje vergezocht. Ik snap dat de excursie naar het buitenland gaat zodat je uit je comfortzone komt, maar dat kan ook een bestemming zijn die gemakkelijker met de trein of bus te bereiken is.’ Hilde voegt toe: ‘Ik vond het erg dubbel dat we naar het eiland gingen, vooral omdat onze studie erg kritisch is over het toerisme daar.’ Kevin daarentegen is minder strikt: ‘Een andere bestemming zal waarschijnlijk even verrijkend zijn. Maar het eiland is ook een leuke plek om heen te gaan en ik denk voor iedereen wel een hoogtepunt van de studie.’ Yutaro beaamt: ‘De week heeft de studenten hechter gemaakt en het maakt de problematiek een stuk duidelijker dan bij het leren op de campus. Maar dit kan natuurlijk ook met een andere bestemming.’
Andere bestemming
Voor coördinator Meijer blijft het een lastige kwestie: ‘Desnoods kiezen we een andere bestemming. Het kost heel wat tijd om het vak rond een nieuwe excursiebestemming op te zetten. Waar haal je bijvoorbeeld nieuwe connecties vandaan? Welke problematiek speelt daar? Waar gaan we slapen? We hebben intensief samengewerkt met de contacten in Mallorca, die laten we dan ook achter. Toch zijn we in het verleden ook naar andere bestemmingen geweest.’
Logistiek is het een nachtmerrie
‘Voor nu vind ik wel dat er altijd een duurzaam alternatief moet zijn’, aldus Meijer. Ook student Kevin is het daarmee eens: ‘Een alternatief zou vanaf het begin mogelijk moeten zijn en ondersteund worden door de WUR. Het zou niet iets moeten zijn waar studenten zelf mee moeten komen.’ Douwe vindt dat echter nog te vrijblijvend: ‘Als het aan mij ligt wordt het alternatief de norm, dus een reis gaat over land als het bijvoorbeeld binnen een bepaald aantal reisuren zit. Natuurlijk kunnen er uitzonderingen worden gemaakt voor mensen voor wie zo’n reis moeilijk is. Maar WUR wil de duurzaamste universiteit ter wereld zijn, dan moeten ze ook dit doen.’
Kritischer
Het BES-drietal probeert met behulp van een studentenraadslid het reisbeleid via het studentenstatuut te veranderen. ‘Op dit moment is er niks bindend aan het reisbeleid’, verzucht Sofia, ‘hopelijk kunnen we dat verbeteren’. Als het aan dit drietal ligt, wordt er alleen nog gevlogen als een plek niet via land te bereiken is. De bus of trein zou de standaard optie moeten zijn. ‘WUR moet kritischer zijn over waarom er überhaupt een trip wordt ondernomen’, denkt Sofia.
