Natuurlijke regeneratie is goedkoper, vergt minder werk en heeft minder uitval dan aanplant. Toch is het niet altijd de beste optie. Foto Shutterstock Madelon Lohbeck, universitair docent bij de leerstoelgroep Bosecologie en Bosbeheer, heeft van de Europese Onderzoeksraad een starting grant toegekend gekregen van 1,5 miljoen euro voor het project REACT: Regreening Africa with natural regeneration.
Het project draait om farmer managed natural regeneration (FMNR). ‘Eigenlijk wat boeren al eeuwenlang doen: kiezen of en welke spontaan opkomende bomen ze laten staan op hun land, en die vervolgens beheren’, licht Lohbeck toe. ‘Ze sturen de natuurlijke successie en combineren dat met begrazing of teelt van gewassen; het is een vorm van agroforestry.’ Natuurlijke regeneratie is goedkoper, vergt minder werk en heeft minder uitval dan aanplant van jonge boompjes. Toch is het niet altijd de beste optie. ‘Stel dat de bodem sterk gedegradeerd is, met veel erosie, en dat alleen maar invasieve exoten opkomen: dan kun je beter gaan beplanten’, legt ze uit.
De grote vragen van Lohbecks onderzoek zijn: welke soorten regenereren van nature, onder welke ecologische en sociale omstandigheden, en wat zijn daar dan de uitkomsten van? Daarmee doelt ze zowel op zaken zoals bodemkwaliteit of biodiversiteit, maar ook op waardevolle opbrengsten voor de bewoners, zoals hout om op te koken of voer voor hun dieren.
Monitoring in Kenia
In Kenia, in drie regio’s die qua klimaatgradiënt variëren van vrij droog tot heel droog, zet Lohbeck verschillende plots uit op actief beheerde landbouwgrond. Samen met haar onderzoeksteam monitort ze daar vijf jaar lang de bomengroei en natuurlijke regeneratie. Die vergelijkt ze met die van plots die, volgens de klassieke kijk op successie, niet meer worden beheerd. ‘Met die vergelijking kan ik zien hoe boeren successie sturen. Welke keuzes maken ze, en wat betekenen die voor herstel van specifieke functies, op korte en lange termijn?
Ecologische successie wordt al vrij uitgebreid onderzocht. ‘Maar altijd in de context van grond die wordt verlaten, terwijl het compleet verlaten van landbouwgrond vrij zeldzaam is: in veel regio’s is de druk op het land te groot. Dit project moet meer inzicht bieden in welke mechanismen een rol spelen bij regeneratie op actief beheerde landbouwgrond, om daarmee de potentie van natuurlijke regeneratie voor landherstel beter te duiden’, legt Lohbeck uit.
Ecologische en sociologische kanten
Onderdeel van die mechanistische kijk is ook te doorgronden waarom de boeren doen wat ze doen. ‘Dan gaat het om de keuzes van individuele landeigenaar en om de inbreng van de community en kerkgroepen of van ngo’s die er actief zijn, zoals World Vision. Om te begrijpen hoe farmer managed natural regeneration precies werkt, moeten we zowel de ecologische als de sociale kant belichten.’
Om de potentie van natuurlijke regeneratie op grotere schaal te evalueren, combineert Lohbeck het onderzoek in Kenia met datasets van andere locaties in sub-Sahara Afrika. Ook kijkt ze naar de langdurige effecten ervan.
44 Nederlandse starting grants
De ERC kende in totaal 400 starting grants toe, op bijna 2.700 ingediende voorstellen, bedoeld voor onderzoekers aan het begin van hun wetenschappelijke carrière. Nederland sleept 44 starting grants in de wacht, waarvan de meeste (8) naar onderzoekers van de Universiteit Leiden gaan. Bij WUR is Lohbeck dit jaar de enige met een starting grant.
