Het onderzoek, waarbij een duidelijk verband werd aangetoond tussen regenval en het aantal gevangenen in Nigeria in de eerste helft van de vorige eeuw bleek niet te kloppen. Foto Shutterstock/Tolu Owoeye Voor het eerst in de geschiedenis is een frauderende promovendus met goedkeuring van de rechter zijn titel ontnomen. Een Wageningse promovendus. En dat is goed nieuws, aldus rector magnificus Arthur Mol.
Hij was ‘echt wel even van de kaart’, zegt Mol, toen hij vijf jaar geleden met het ernstige fraudegeval van P. (zie kader) werd geconfronteerd. Als voorzitter van het College voor Promoties (CvP) is hij er sindsdien intensief bij betrokken geweest.
Jij twitterde het bericht over de rechterlijke uitspraak. Daarmee vestig je de aandacht op een geval van ernstig wetenschappelijk wangedrag bij WUR. Waarom?
‘Ik vind het heel belangrijk dat er nu jurisprudentie is over het feit dat je als universiteit een onterecht verleende PhD-graad mag intrekken. Daarnaast vind ik het heel belangrijk dat hiermee het signaal wordt afgegeven dat wetenschappelijke integriteit hoog in het vaandel blijft staan. Als je als wetenschapper niet integer handelt, zijn daar consequenties aan verbonden. Met als ultieme consequentie dat je geen graad krijgt of die wordt afgenomen. Door dit proces te voeren laat je als universiteit zien dat je dit heel serieus neemt.’
Het College voor Promoties heeft niet het recht om een doctorstitel in te trekken. Wisten jullie dat, toen dit besluit werd genomen?
‘Nee. Wij waren verbaasd toen de tegenpartij dat recht ter discussie stelde. In de wet staat expliciet dat het CvP een doctorsgraad kan verstrekken, maar niet expliciet dat zij die mag intrekken. Er is elders wel eens eerder een graad ingenomen, maar dat werd toen niet betwist. Dit is de eerste keer dat daar een juridisch gevecht over is gevoerd. Daarom is die uitspraak zo bijzonder.’
Is een andere sanctie overwogen dan het intrekken van de titel?
‘Er was binnen het CvP snel unanimiteit over dat er in dit geval maar één sanctie mogelijk was. Er zijn hier op grote schaal data gemanipuleerd, zowel citaten als getallen. Die aanpassingen zijn dusdanig dat ze de conclusies van de promovendus versterken. Met de originele data kom je tot andere conclusies. Het gaat dus niet om menselijke fouten, maar om bewuste aanpassing. Dan ben je echt bezig alles waar de wetenschap voor staat onderuit te halen.’
Het proefschrift is door WU ingetrokken. P. heeft buiten het proefschrift nog meer artikelen geschreven met Wageningse coauteurs. Zijn die ook onderzocht?
‘Ja. En daar is niets mee aan de hand, op een foutje in een van de artikelen na, dat is gecorrigeerd.’
Is de werkgever van P. op de hoogte gebracht?
‘Destijds, toen we de fraude ontdekten, is de toenmalige werkgever op de hoogte gebracht van de verdenking. Maar we gaan niet al zijn toekomstige werkgever daarop attenderen. Hij is zijn doctorstitel kwijt. Als hij die blijft voeren en expliciet aan Wageningen Universiteit verbindt, kan ik me wel voorstellen dat we daar iets van gaan zeggen.’
De rechters, het CvP, CWI, LOWI en een bezwaarcommissie concluderen dat de begeleiders niets te verwijten valt. Hadden ze toch niet beter moeten controleren?
‘Zonder basisvertrouwen in de wetenschapper kun je geen wetenschap bedrijven. De wetenschap kent veel controlemechanismen en die zijn noodzakelijk, maar uiteindelijk is er een basis van vertrouwen nodig dat wetenschappers integer handelen.
Het gaat niet om menselijke fouten, maar om bewuste aanpassingen
Deze schending van wetenschappelijk integer handelen had je alleen kunnen voorkomen door de hele tijd naast de promovendus te gaan zitten en erop toe te zien of een citaat of getal wel goed wordt overgenomen. Dat kan niet overal en altijd, daar komt een basis van vertrouwen bij kijken.’
Wat zijn belangrijke lessen die je uit dit voorval trekt?
‘Hoe belangrijk het bijbrengen van wetenschappelijke integriteit is. Bij PhD’s zat dat al in het basispakket van trainingen. Ook in de masterfase gaan we dat doen. Deze casus laat zien wat de consequenties zijn als je niet integer wetenschap bedrijft. Het hele proces heeft wel erg lang geduurd en dat is buitengewoon frustrerend. Die artikelen zijn vijf jaar lang beschikbaar geweest en gebruikt, terwijl je weet dat ze niet deugen. Maar het kon echt niet anders. Je moet heel zorgvuldig alle stappen doorlopen, want de consequentie is natuurlijk groot.’
Betrapt
Als Frank (niet zijn echte naam) die avond in 2018 op zijn hotelkamer zit, heeft hij er een verwarrende dag op zitten. Hij is op een congres in de VS. Een workshop die dag is de oorzaak van zijn gemoedstoestand. Duitse collega’s hebben exact hetzelfde onderzoek uitgevoerd als zijn collega P. Het gaat om onderzoek, waarbij een duidelijk verband wordt aangetoond tussen regenval en het aantal gevangenen in Nigeria in de eerste helft van de vorige eeuw. P. promoveerde ruim een half jaar eerder mede op dit artikel. Maar het gekke is, de Duitse collega’s krijgen dat verband er niet uit. Ze moeten iets fout hebben gedaan. Frank is fel in discussie gegaan. Hij kent de studie van zijn collega P. als zijn broekzak. Ze werken al jaren intensief samen. Hun promoties liepen gelijk op. Frank promoveerde een paar maanden na P. Cum laude nog wel. En nu beweren die Duitsers dat er niks van klopt. De volgende dag, het is zondag, gaat hij met de Duitse collega’s om tafel. Daar constateren ze dat beide kampen exact dezelfde bron hebben geraadpleegd. Maar, o jee, de getallen van P. zijn heel anders. Ze wijken zo af van het originele bestand dat van slordigheid geen sprake kan zijn. Frank meldt het de volgende dag aan zijn promotor. Voor het einde van de week ligt er een klacht over wetenschappelijke fraude bij de Commissie Wetenschappelijke Integriteit van WUR. Die constateert, evenals later het Landelijk Orgaan Wetenschappelijke Integriteit (LOWI) dat P. de boel grootschalig heeft belazerd. Niet in een artikel, maar in alle artikelen in zijn proefschrift. In mei 2019 publiceert het College voor Promoties van WUR het voornemen P. zijn doctorsgraad te ontnemen. Afgelopen maand stelde de meervoudige kamer in Arnhem het CvP in het gelijk.
(Uit privacyoverweging zijn de namen van de betrokkenen niet genoemd. Resource heeft de dagelijkse begeleiders van P. verzocht om hun verhaal te doen. Zij zien daar op dit moment van af.)
