Bezoekers van de bijeenkomst Protecting Paradise met Bram Vermeulen (op het scherm in beeld) kijken in Impulse naar een fragment uit de documentaire Frontlinie. Foto Steven Snijders Via de documentaireserie Frontlinie vinden thema’s van de leerstoelgroep Sociology of Development and Change (SDC) hun weg naar de nationale omroep. Seriemaker, journalist en oud-Afrikacorrespondent Bram Vermeulen kwam donderdag op bezoek in Impulse om te praten over de brug tussen de sociale wetenschappen en de journalistiek.
Tijdens de bijeenkomst met de dichterlijke titel Protecting Paradise kreeg de zaal fragmenten te zien uit de documentairereeks. Een panel van vier sociale wetenschappers van SDC besprak de getoonde beelden met Vermeulen: Stasja Koot, Bram Buscher, Bram Jansen en Lerato Thakholi. Alle vier doen zij onderzoek naar de thema’s die in de serie aan bod komen: een samenwerking van twee werelden die niet vaak samenkomen. ‘Waarom doen we dit niet vaker?’, vroeg Vermeulen zich af.
De onderzoekers inspireerden Vermeulen om een documentaireserie te maken die verbanden blootlegt tussen ons westerse leven enerzijds en conflicten in andere landen anderzijds. De invloed van ons beleid en gedrag op kwetsbare groepen is volgens de filmmaker overal in de wereld zichtbaar, ook diep in het Afrikaanse continent.
Neergeschoten
Een fragment over een natuurbehoudproject in Kenia laat zien hoe een lokale bevolkingsgroep, de Pokot, van hun land wordt verjaagd. Het conflict escaleert tot het punt waarop zelfs het vee van de Pokot wordt gedood en de nieuwe landeigenaar wordt neergeschoten. ‘Maar men probeert het geweld te downplayen, het zo onbelangrijk mogelijk te laten lijken. En ze proberen al helemaal de toeristen die het park bezoeken hierbuiten te houden’, licht Vermeulen toe.
Panellid Bram Buscher, onderzoeker natuurbehoud, reageert: ‘Dergelijke conflicten zie je op veel plekken, maar zeker in Afrika. Natuurbeschermers zien natuur in Afrika als extra speciaal en willen ver gaan om het te beschermen. Terwijl er voor de lokale bevolking ook heel veel op het spel staat. Ze kunnen bijvoorbeeld niet meer bij de graven van hun familie.’
Groene apartheid
Een ander fragment toont de segregatie tussen witte eigenaren en toeristen enerzijds en de zwarte arbeiders in een park in Zuid-Afrika anderzijds. Panellid Stasja Koot deed samen met Buscher en Lerato Thakholi onderzoek naar de dynamiek van natuurbeschermingsprojecten en de lokale bevolking. Zij zagen een nieuwe, ‘groene’ versie van de apartheid. ‘In de parken zie je gated communities, plaatsen van uitsluiting. En voor mensen van kleur is er geen plek, behalve om laag betaalde arbeid te verrichten.’ Vermeulen: ‘Ik las in jouw paper dat de witte mensen zelfs hadden gestemd over of ze plaats zouden maken in het park voor mensen van kleur. Ze stemden tegen.’
Panellid Lerato Thakholi, zelf een persoon van kleur, ondervond tijdens haar veldwerk in Zuid-Afrika die dynamiek van uitsluiting in levende lijve: ‘Toen ik net aankwam werd de witte man naast mij uitgenodigd om voorin de auto te zitten. En ik zat in de open achterkant. Dit komt in Zuid-Afrika nog veel voor.’
Vaker doen
Ondanks de schrijnende voorbeelden, gonsde de bomvolle zaal van de positieve energie. ‘Academische papers wil ik niet lezen, maar ik wil wel zulke documentaires kijken,’ zei een van de studenten in de zaal. Ook de panelleden spraken hun waardering uit voor de documentaires. Op de vraag waarom dit soort samenwerking tussen wetenschap en journalistiek niet vaker gebeurt, moest Vermeulen het antwoord schuldig blijven. ‘Misschien hebben wetenschappers een slecht beeld van journalistiek,’ opperde hij.
Panellid Bram Jansen, die regelmatig contact zoekt met journalisten, voegt een kritische noot toe: ‘Ik krijg vaak geen reactie van journalisten. De wil om te ‘scoren’ is soms toch lastig te combineren met wetenschap.’ Tot slot krijgt Vermeulen een stapel boeken mee. Allemaal geschreven door wetenschappers van de SDC-groep. Hopelijk blijven de onderzoekers in de toekomst een journalistieke inspiratiebron: het publiek verlangde in ieder geval naar meer.
