Is biologisch eten gezonder? Mogelijk wel, maar die conclusie uit een onderzoek van onder meer WUR mocht volgens Zembla niet worden getrokken. Klopt dat wel?
In de reportage ‘Het Kippenexperiment’, die BNN/Vara op 16 oktober uitzond, staat het onderzoek ‘Biologisch Gezonder?’ uit 2007 centraal. Een consortium van instituten (WUR, TNO, Rikilt, Louis Bolk Instituut) poogde aanwijzingen voor mogelijke gezondheidseffecten van biologisch voedsel te vinden. De studie met kippen, als stand-in voor de mens, toetste de effecten van gangbaar tegenover biologisch voer.
De kwestie
Volgens Zembla zijn onder druk de wetenschappelijke conclusies van de kippenstudie aangepast. Dat is een ernstig verwijt.
Onderzoeksleider Machteld Huber (destijds Louis Bolk Instituut) vertelt in Zembla dat zij bij de presentatie van het eindrapport aan toenmalig landbouwminister Gerda Verburg moest zeggen dat er geen conclusies konden worden getrokken uit de resultaten. Daar was zware druk van TNO, ze neemt het woord chantage in de mond, aan vooraf gegaan.
De feiten
De kippenstudie studie is dubbelblind uitgevoerd. Pas toen het rapport al vrijwel af was, werd (bij de onderzoekers) bekend welke kippen welk voer hadden gekregen. De kippen op gangbaar voer groeiden iets beter. Na een verstoring van het immuunsysteem reageerde het immuunsysteem van de ‘biologische kippen’ krachtiger. Ook hun inhaalgroei was sneller. Het rapport concludeert dat aan die bevindingen geen gezondheidseffecten kunnen worden verbonden. Daar is het wetenschappelijke bewijs te mager voor. Daar is Huber het mee eens, laat ze desgevraagd weten.
Ik mocht geen conclusie trekken waarin het woord gezondheid voorkomt
Onderzoeksleider Machteld Huber
De onenigheid begint bij de interpretatie van de gevonden verschillen. ‘De vraag is of inhaalgroei een gezondheidsfenomeen is of niet’, licht Huber toe. Zij is arts. ‘In de medische wereld is dat wel zo. Het onderzoek was niet bedoeld om beter kippenvoer te ontwikkelen, we zochten naar indicaties van effecten van biologisch voedsel op de mens. De studie laat naar mijn mening zien dat er aanwijzingen zijn dat biologisch gezonder is en dat vervolgonderzoek daarom wenselijk is. Dat had ik bij de presentatie willen zeggen. Maar TNO en WUR vonden die conclusie te voorbarig. Ik mocht geen conclusie trekken waarin het woord gezondheid voorkomt.’
Volgens Huber was door die conclusie vervolgonderzoek van de baan. Maar dat is te kort door de bocht, blijkt uit een reactie van het ministerie van LNV op de Zembla-uitzending. Vanwege de onenigheid over de interpretatie van de studie, vroeg toenmalig minister Verburg de Gezondheidsraad om advies. Die adviseerde dat het door de onderzoekers voorgestelde vervolgonderzoek ‘minder wenselijk’ was. Zembla laat dit feit onvermeld. De minister trekt vervolgens de stekker eruit. ‘Pijnlijk, en eigenlijk schandalig dat het zo gelopen is’, zegt Huber over de gang van zaken. ‘We zijn nu 13 jaar verder. We zouden zoveel verder zijn geweest als er wel vervolgonderzoek was gedaan.’
Het oordeel
De conclusies van de kippenstudie zijn niet aangepast, zoals Zembla beweert. De resultaten geven wel aanleiding voor nadere studie. Dat is er op advies van de Gezondheidsraad niet van gekomen. Overigens komt dat vervolgonderzoek er mogelijk alsnog, laat LNV weten naar aanleiding van de Zembla-reportage.
Met interesse gekeken naar de Zembla docu. Meestal maakt Zembla van een mug een olifant.
Leuk dat Resource doet aan “fact checking”. Is dat een nieuwe rubriek?
Wat mij verbaast is dat hier niet gesproken wordt over de rol van Savelkoul. Waarom deed hij destijds mee als hij achteraf niet geassocieerd wil worden met “biologisch”. Waarom wilde Savelkoul anno 2020 niet reflecteren.
Door het ontbreken van reflectie door WUR kon Zembla een negatief beeld neerzetten omtrent een eventueel bevooroordeelde positie van WUR of een WUR-onderzoeker. Waarom laat Roelof Kleis de rol van Savelkoul onbesproken? Het lezerspubliek van Resource zal toch vooral geïnteresseerd zijn in de vraag of wij bij een nette club studeren/werken.
Dag Herman,
de hoofdlijn van de Zembla-uitzending was de forse aantijging dat conclusies van onderzoeksresultaten waren aangepast. Daarvan blijkt geen sprake. Het gaat in de kern om een geschil over hoe resultaten geinterpreteerd moeten of mogen worden. In die zin maakte Zembla inderdaad een olifant van een mug. De rol van Savelkoul was een zijlijn, die ik in deze fact-check buiten beschouwing heb gelaten. Zijn reactie is te lezen in de verklaring die WUR naar buiten heeft gebracht, zowel voor (als weerwoord) als na de uitzending. De beoordeling of we bij een ‘nette club’ werken of niet, laat ik graag aan jou over.