Doorgaans komt de vrachtwagen precies op tijd aan bij het verdeelcentrum van de supermarkt om de partij vers vlees of verse groenten af te leveren, die daarna razendsnel wordt verdeeld over de vrachtwagens die naar de verschillende supermarkten rijden. Maar dit keer komt de chauffeur door fileproblemen een half uur later aan dan gepland, waardoor er al zeven van de tien chauffeurs zijn vertrokken. Of het koelsysteem van de vrachtwagen valt onderweg uit, waardoor de verse waar minder lang houdbaar is. Als er iets misgaat in de uiterst efficiënte voedselketen, dan blijkt die voedselketen uiterst kwetsbaar.
De kwetsbaarheid is de afgelopen jaren toegenomen, omdat het voedsel door de globalisering van steeds verder weg komt, de bedrijven de voorraden uit kostenoogpunt hebben verminderd en de consument steeds hogere en gevarieerdere eisen stelt. ‘De voedingsbedrijven zouden zich moeten voorbereiden op logistieke verstoringen’, zegt Jelena Vlajic. Want die verstoringen kosten de bedrijven geld. Kijk alleen maar hoeveel voedsel er wordt weggegooid in de voedselketen, bijvoorbeeld omdat geleverde partijen worden afgekeurd door de koper. Vlajic is nagegaan welke knelpunten de voedingsbedrijven incidenteel parten spelen en heeft de kwetsbare plekken in de keten systematisch beschreven. Daarnaast heeft ze mogelijke verbeteringen geanalyseerd om de kwetsbaarheid te verminderen. In haar methode is ook een simulatiemodel opgesteld, waarmee de voedselmanagers de gevolgen van een kink in de kabel kunnen nabootsen en maatregelen kunnen evalueren die het probleem voorkomen of de gevolgen ervan beperken. Om van dit prototype een bruikbaar Event Management System te maken, is meer nodig, bijvoorbeeld een ICT-bedrijf die het verder uitwerkt, zegt Vlajic’s begeleider Jack van der Vorst. Hij benadrukt dat er geen standaard oplossingen zijn – veel hangt af van de beleidskeuzes van het voedingsbedrijf. Je kunt, als je een partij voedsel binnenkrijgt dat niet helemaal aan de eisen voldoet, die partij terugsturen en de rekening bij de leverancier leggen. Dat kost je bedrijf niets, maar de ketenkosten zijn hoog en je hebt minder product. Je kunt ook kiezen uit meerdere marktpartijen of met eentje ervan in zee gaan, waarna je precies afspreekt met die leverancier en de betrokken veehouders of tuinders hoe ze de kwaliteit gaan bewaken. Dan bewaak je de kwaliteit voor de poort. Dat doe je alleen als het product heel belangrijk voor je is, zegt Van der Vorst. De keuzes bij het risicomanagement verschillen per bedrijf en productcategorie, want je hebt prijsvechters en bedrijven die voor duurzaamheid gaan. De methode van Vlajic maakt de gevolgen van die keuzes helder, als er een kink in de kabel komt. Jelena Vlajic promoveert op 12 september bij Jack van der Vorst, hoogleraar Logistics and Operations Research.