In de beleidsdiscussies over de veehouderij worden de boeren vaak gereduceerd tot marktgedreven ondernemers die de dieren louter zien als productiemiddel. Onterecht, ontdekte de Wageningse filosoof Clemens Driessen. Boeren proberen een scala van ethische waarden te verwerken in een coherente praktijk. Driessen heeft geen achtergrond in de veehouderij en keek door de ogen van een stedeling naar onze voedselproductie. Hoe kun je nou van dieren houden en ze vervolgens naar de slacht brengen? Die neiging tot ethische eenduidigheid, die ook vaak uitgangspunt is in maatschappelijke discussies, begon te wankelen toen hij een praktijkcursus melkveehouderij bijwoonde. Melkveehouders bleken met de koeien te praten en raakten ze aan op een manier die erop duidde dat de dieren voor hen meer zijn dan een productiemiddel. En een grootschalige kippenboer ging geregeld tussen de kippen zitten, om te kijken hoe ze zich gedroegen. De aandacht voor het dier en hun productie bleek verweven. Vanuit het oogpunt van dierethiek was de boerderij een chaos, een mengvorm van waarden die sterk afhingen van de lokale omstandigheden en het type boer. Zo wilden enkele biologische melkveehouders stoppen met het onthoornen van de koeien, met het risico dat de koeien elkaar zouden gaan verwonden. Een ethisch dilemma dat ze probeerden op te lossen door de stalinrichting aan te passen, zodat de koeien elkaar minder in de weg liepen.
Wat voor boer wil je zijn?
‘Eigenlijk stonden de boeren voor de vraag: wat voor soort boer wil je zijn? En dat is een veel ingewikkelder vraag dan de aandacht voor single issues als dierenwelzijn in het beleid’, zegt Driessen. Hij publiceerde zijn bevindingen in het Journal of Agricultural & Environmental Ethics. Driessen vindt dat de ervaringen van boeren veel serieuzer genomen moeten worden bij het bepalen van regels, of het nu gaat om welzijn, milieu of megastal. Daardoor verandert de ethiek van ideaal eindplaatje naar een continu proces van verbeteringen. Soms geven daarbij – voor de stedeling – verrassende argumenten de doorslag. Zoals de varkensboer die overstapte op groepshuisvesting in stro omdat daardoor zijn kinderen weer in de stal wilden komen. Het belang van gezinsnormen en bedrijfsopvolging gaan hier hand in hand met welzijnseisen.