Surfen op je stress

Studeren lijkt de laatste jaren bijna een garantie voor stress. Steeds meer studenten tonen tekenen van burn-out, ook in Wageningen. Met de nieuwe campagne Surf Your Stress wil de universiteit het tij keren.

Honderden Wageningse studenten kwamen op dinsdagavond 8 oktober af op Time Out, de interactieve theatervoorstelling waarmee WUR de aftrap gaf voor Surf Your Stress. Studentpsycholoog Esther Ruijters is projectleider van deze grote antistresscampagne. Resource sprak met haar.

Kampen WUR-studenten de laatste jaren vaker met stress?

‘Ik kan niet in exacte cijfers zeggen hoeveel de stress is toegenomen. Uit algemene literatuur blijkt dat één op de vier studenten kampt met burn-outklachten, die zich bijvoorbeeld uiten in emotionele uitputting. Ook horen we geluiden van collega’s. En er zijn ook steeds meer factoren die stress kunnen veroorzaken bij studenten (zie kader, red.). Wat we wél weten is dat het aantal studenten dat een gesprek aanvraagt met een studentenpsycholoog de laatste jaren sterk is gestegen. Bij studiegerelateerde problemen gaan die gesprekken meestal over studiestress, faalangst, disciplineproblemen en afstudeerproblemen. In de categorie persoonlijke problemen blijft depressiviteit veruit de grootste hulpvraag. Ouders van de huidige generatie studenten zeggen vaak dat je studententijd de leukste tijd van je leven is. Zij studeerden in een andere tijd, waarin je studiefinanciering kreeg en tien jaar over je studie mocht doen. Misschien was het toen makkelijker om het leuk te hebben dan tegenwoordig. Vooral als je als student “de leukste tijd van je leven” wílt hebben, als je je breed wilt ontwikkelen met bijvoorbeeld een bestuursjaar en dan toch nominaal wilt afstuderen omdat je bang bent voor een grote studieschuld.’

Nu is er de nieuwe campagne Surf Your Stress. Hoe is die ontstaan?

‘De Student Council vroeg vorig jaar aandacht voor stressklachten onder studenten en kwam met het voorstel om een themaweek te organiseren omtrent stress. Al snel werd duidelijk dat het niet bij één week moest blijven en is het uitgegroeid tot een veel groter project.’

Een project dat alle stress gaat wegnemen bij de student?

‘Nee. Je kunt niet alle stress wegnemen. Daarbij is stress – met mate – ook goed voor een mens. Het helpt je om te presteren tijdens een wedstrijd of een tentamen. Stress komt in golfbewegingen. Je moet leren omgaan met die golven en op die golven leren surfen. Vandaar ook de naam. En misschien val je een keertje van de surfplank en ga je kopje onder. Helemaal prima, dat overkomt iedereen wel eens en daar leer je van. De kunst is dan om weer op je surfboard te klimmen en verder te surfen.’

Wat gaat Surf Your Stress dan wél doen?

‘Stress bespreekbaar maken door er meer aandacht aan te besteden. Stress blijft toch iets waar mensen moeilijk met elkaar over praten. Met de Surf Your Stress-week van 11 tot en met 15 november willen we het gesprek op gang brengen. Daarnaast willen we studenten handvatten geven om beter met stress om te gaan. Denk daarbij aan de workshop Life without mobile devices. Die wordt gegeven door een man die een jaar zonder telefoon heeft geleefd. Hij vertelt wat hij daarvan heeft geleerd en hoe je kan digiminderen. Of the art of failure, een soort masterclass faalkunde waarin je leert fouten maken en hoort waarom dat belangrijk is om te kunnen leren en groeien.’

Hoe weet je of je té gestrest bent?

‘Dat uit zich vaak zowel in het lichaam als in de geest. Je bent mentaal moe, hebt minder zin in dingen, bijvoorbeeld in je studie, in sporten of afspreken met vrienden. Je kunt zomaar huilbuien hebben. Ook kun je fysieke klachten krijgen, zoals pijn in je nek, schouders of rug. Als je stress lang aanhoudt, kan het zijn dat je lichaam met fysieke klachten duidelijk maakt dat je het rustiger aan moet gaan doen. Maar het lastige is dat je lichaam ook adrenaline aanmaakt door stress. Daardoor kan het zijn dat je minder goed merkt dat je lichaam vermoeid is.’

En wanneer heb je dan een burn-out?

‘Er is veel discussie in de psychologie over wat een burn-out precies is. Volgens mij kun je het vergelijken met roofbouw. Boeren moeten hun akker af en toe een paar maanden braak laten liggen zodat er weer nieuwe voedingsstoffen in de grond kunnen trekken. Als je dat niet doet en steeds nieuwe gewassen blijft verbouwen, is dat op korte termijn effectief. Maar op de lange termijn trek je alle voedingsstoffen uit de grond en put je de grond uit. Dan groeit er opeens niets meer, en ben je uiteindelijk een stuk verder van huis.’

Heb je last van stress of burn-outklachten? Of heb je vragen over stress? Kijk op wur.eu/surfyourstress. Daar vind je ook het programma van de Surf your Stress-week (11-15 november).

‘In mijn eerste jaar in Wageningen dook ik meteen vol het studentenleven in’, vertelt Joris Pierey (21), bachelorstudent Gezondheid en Maatschappij. ‘Ik werd lid bij KSV en was behoorlijk actief. Na een paar maanden kreeg ik moeite met concentreren. Ik zat op een gegeven moment in de collegebanken en dacht: ik ga kijken hoe lang ik kan focussen. Na twee seconden kon ik al niet meer actief volgen wat de docent zei. Ik was druk in mijn hoofd en sliep steeds slechter. Maar ik dacht: iedereen doet dit, niemand heeft problemen, dus dan kan ik dit ook.’

Met hangen, wurgen en veel herkansingen ging Pierey door naar het tweede jaar. ‘Ik zat niet lekker in mijn vel, maar dook er toch weer vol gas in. Ik deed m’n studie, begon bij Aiesec en werd leadzanger van een jazzband.’ Stukje bij beetje kreeg hij in de gaten dat het niet meer ging. ‘Toen we thuis-thuis Sinterklaas vierden, wilde ik m’n ouders en broer rustig vertellen dat ik het een beetje zwaar had. Maar ik barstte opeens in huilen uit. Toen wist ik dat ik écht overspannen was en hulp moest zoeken.’

‘Als je diep in de shit zit, denk je: iedereen doet dit, waarom kan ik het niet aan?

Op advies van de huisarts zette Pierey een aantal activiteiten op een lager pitje. ‘Als alle pitjes op hoog vuur staan, brandt er altijd wel iets aan.’ Hij deelde zijn verhaal met familie en vrienden en wijdde ook zijn scriptie aan stress onder WUR-studenten. ‘Als je diep in de shit zit, denk je: iedereen doet dit en ik zie niemand anders huilen, waarom kan ik het niet aan? Maar zodra ik mijn verhaal deelde, merkte ik dat ik niet de enige was.’

Het duurde een tijd voor het beter ging met Pierey. ‘Ik moest mijn leven anders structureren en dat gaat niet over één nacht ijs. Maar na een half jaar waren m’n klachten minder.’ Hij raadt studenten met stress aan om te kijken hoe ze hun leven iets rustiger kunnen maken. ‘Als ervaringsdeskundige zou ik zeggen: doe structureel nét iets te weinig en verveel je soms. Dan kun je het turbulente leven een beetje verwerken en worden dingen die leuk horen te zijn, ook écht leuk.’ Verder moedigt hij studenten aan om vooral over hun problemen te praten. ‘Dat is wat mij er uiteindelijk bovenop heeft geholpen.’

Voor de universiteit heeft Pierey een paar tips. ‘Studenten hebben hier veel te kiezen, maar hebben vaak het idee dat slechts één keuze de juiste is. De keuzebegeleiding kan dus beter.’ Ook ligt er volgens Pierey te veel nadruk op hoge cijfers. ‘Ben je een slechte student als je zesjes haalt en jezelf daarnaast op andere manieren ontwikkelt? Ik vind van niet.’

Oorzaken van stress

Het projectteam van Surf Your Stress vroeg Wageningse studenten waar zij stress van krijgen. Het leverde een lijst op met elf oorzaken.

1. Prestatiedruk: Studenten leggen zichzelf veel druk op, zowel binnen hun studie als daarbuiten. Ze willen sociale contacten onderhouden, een bestuursjaar doen, werken, op uitwisseling gaan, reizen, et cetera.
2. Sociale media: Studenten vergelijken zichzelf met anderen op platforms als Instagram. Omdat veel mensen daar alleen hun successen delen, lijken ze vaak succesvoller of interessanter. Dit draagt bij aan de prestatiedruk. Daarnaast kan overmatig beeldschermgebruik leiden tot aandachts- en concentratieproblemen.
3. Taboe op stress: Iedereen mag stress hebben, maar ík heb het niet. Soms geven studenten wel toe dat ze stress hádden, maar dan benadrukken ze snel dat het nu weer goed gaat.
4. Druk vanuit ouders: Veel studenten voelen druk om snel af te studeren zodat ze hun ouders niet met extra kosten opzadelen. ‘Curling ouders’, oftewel ouders die de baan schoonvegen voor hun kind zodat die zonder tegenslag door het leven gaat, geven hun kinderen weinig ruimte om te falen.
5. Leenstelsel/financiële zorgen: Hoe langer je studeert, hoe hoger je studieschuld. Studenten zijn daardoor bang om vakken niet te halen, een verkeerde studiekeuze te maken of ziek te worden. En die angst kan stress geven.
6. Stress bij medewerkers: Studenten hebben de indruk dat veel docenten en studieadviseurs zelf stress hebben. Daardoor voelen ze zich soms bezwaard om hulp te vragen voor hun eigen problemen.
7. ‘Er is geen hulp’: Studenten weten niet altijd bij wie ze moeten zijn met stressklachten. Sommigen weten bijvoorbeeld niet dat er naast studieadviseurs ook studentendecanen en -psychologen zijn en dat er workshops en vakken worden gegeven waarin je leert omgaan met stress.
8. Bindend studieadvies (BSA): Het BSA aan WUR is relatief laag (je moet 36 van de 60 studiepunten halen om door te mogen naar het tweede jaar), maar zorgt toch voor stress bij eerstejaars.
9. Organisatie van het onderwijs: Studenten geven aan dat ze vaak meerdere pittige vakken in dezelfde periode krijgen, dat de korte periodes 3 en 4 heel intensief zijn, dat groepswerk stress geeft en dat het moeilijk is om na het vele groepswerk zelfstandig aan een thesis te werken. Verder vinden ze de onderwijsgebouwen erg druk.
10. Beurzen/financiële steun: Sommige internationale studenten moeten nominaal afstuderen, omdat uitstel niet wordt betaald door de verstrekker van hun studiebeurs. Ook kan druk van ouders, familieleden en dorpsgenoten een rol spelen, vooral als die financieel bijdragen aan de studie.
11. Cultuurverschillen: Internationale studenten moeten wennen aan een nieuwe cultuur en een nieuw onderwijssysteem, en tegelijkertijd een nieuwe sociaal leven opbouwen. Soms is er in hun cultuur meer schaamte omtrent mentale problemen en vinden ze het moeilijk om hun klachten te bespreken.

Lees ook: