Sinds de coronacrisis ben ik groot fan van de spindoctor van Mark Rutte. Telkens als er weer een persconferentie op het programma staat, zit ik verheugd op de bank om naar de woorden van onze minister-president te luisteren. Zijn retoriek is geweldig: rustig, helder, toegankelijk, ernstig en medelevend. Dat is natuurlijk deels zijn verdienste, maar ik word zo langzamerhand heel benieuwd wie toch die speeches voor hem schrijft.
Dat heeft te maken met het ingenieuze spelletje dat deze spindoctor met de toehoorders speelt. In mijn bachelor Economie en beleid ben ik regelmatig geconfronteerd met het belang van menselijk gedrag. Economen willen dat gedrag namelijk maar al te graag vangen in algemene waarheden, alsof de economie een natuurwetenschap is. Keer op keer kom je als econoom van een koude kermis thuis: mensen zijn niet te voorspellen, hoe graag je dat ook zou willen.
Het heeft te maken met het ingenieuze spelletje dat deze spindoctor met de toehoorders speelt
Er zijn in de wetenschap veel theorieën die menselijk gedrag proberen te verklaren. Eén daarvan is het ‘attitude-behavior’ model, dat voorschrijft dat je overtuigingen en waarden de belangrijkste determinant zijn van je gedrag. Om een verandering in gedrag te bewerkstelligen, kun je ervoor kiezen restricties aan te brengen aan dat gedrag. Maar met het attitude-behavior model in je achterhoofd is het ook geen slecht idee om te proberen iemands beeld aan te scherpen. Dat kan een wijdverbreidere en grondigere wending tot stand brengen.
In het geval van de coronamaatregelen voel je aan de retoriek van Rutte dat ook hij een voorkeur heeft voor die benadering. Corona vraagt om maatregelen, maar uiteindelijk gaat het in de bestrijding om het gedrag van individuen. Je merkt dat Rutte de maatregelen liever niet wil aanscherpen, omdat dat de nodige gevolgen heeft voor de economie. Misschien zijn de aanscherpingen die hij doet zelfs wel meer bedoeld om een signaal af te geven, om Nederlanders te overtuigen van het belang van gedragsverandering.
Het kan niet anders dan dat de spindoctor van Mark Rutte goed bekend is met deze psychologie. De woorden van Rutte op de persconferenties zijn minutieus gewogen, zodat ons beeld van corona – en daarmee ook ons gedrag – in de juiste richting wordt gebogen. Daarvoor moet je perfect kunnen aanvoelen wat het sentiment onder de Nederlanders is en wat de juiste woorden zijn om daarop in te spelen. Als je het mij vraagt is dat pure klasse.