NRC Handelsblad meldde afgelopen weekend dat er tien gevallen van wetenschapsfraude zijn onderzocht in Wageningen, waarvan drie tot een sanctie hebben geleid. Maar daarbij staan ook zeven geschillen over auteursrecht en intellectueel eigendom, die weinig met fraude hebben te maken. Het eerste fraudegeval meldde Resource in november vorig jaar. Een buitenlandse promovenda had geknoeid met biochemische onderzoekdata voor haar wetenschappelijke publicatie met onder meer de Wageningse voedingskundige Sander Kersten en werd door een wetenschapsleesclubje in Duitsland ontmaskerd. Daarna werd haar artikel teruggetrokken. Hier gaat het om bewezen fraude: iets wat is gepubliceerd, deugt niet en wordt teruggetrokken. Deze publicatie staat op een lijst met ‘retracted papers’. Daaruit blijkt dat Wageningen de afgelopen vijf jaar 1 keer in verband staat met wetenschappelijke fraude. Daarnaast komt NRC met twee nieuwe fraudegevallen. Eentje heeft plaatsgevonden bij Resource Ecology, waar een bezoekende postdoc data voor genetisch onderzoek naar grote zoogdieren manipuleerde. De postdoc liep tegen de lamp toen de begeleiders, waaronder hoogleraar Herbert Prins, het onderzoek nog eens grondig analyseerden. Dit is fraude die niet tot een publicatie leidde, omdat de dader snel werd betrapt. Prins berispte de postdoc, maar meldde het niet aan de Wetenschappelijke Adviesraad. Wel wist de vertrouwenspersoon van dit geval, stelt woordvoerder Simon Vink. En zo is er nog een derde fraudegeval of poging tot fraude van een promovendus bij een niet nader genoemde leerstoelgroep die data had gemanipuleerd. Dat meldde althans de vertrouwenspersoon aan het college van bestuur. Ook hier werd de fraudeur ontmaskerd en berispt door de begeleiders voordat het tot een publicatie kwam. De zeven andere gevallen die NRC opvoert, zijn geschillen over het auteurschap. Bijvoorbeeld: hoogleraar of chef wil zijn naam bij een wetenschappelijk artikel, terwijl hij niet of nauwelijks heeft meegedacht en meegeschreven aan de inhoud. Promovendus beklaagt zich hierover. Na tussenkomst van de vertrouwenspersoon wordt dit dispuut opgelost. Ook gaat het hier over geschillen over intellectueel eigendom. Bijvoorbeeld: onderzoeker heeft een nieuwe techniek ontworpen en wil deze te gelde maken in een eigen bedrijfje. Het patent waarin de vinding is beschreven, is echter formeel van Wageningen UR, met de directeur of hoogleraar als gezaghebber. Krijgt de onderzoeker de IP-rechten mee of wil de instelling aandelen in het bedrijf voor het patent? Daar kun je ruzie over krijgen, waar dan een vertrouwenspersoon wordt bijgehaald. Maar fraude is het niet.
Blijft de teller dus op 3 steken? We weten het niet. De denkbeeldige fraudeur die niet is ontmaskerd, zit uiteraard niet in dit overzicht. Wel weten we dat minimaal twee gevallen / pogingen tot fraude de afgelopen jaren in de kiem zijn gesmoord. Dat is goed nieuws, want ook Diederik Stapel is klein begonnen.