De publicatie werd afgelopen donderdag op verzoek van de auteurs teruggetrokken door Cell, het prestigieuze blad waar de publicatie in april 2012 verscheen. In een begeleidende verklaring schrijven de onderzoekers dat enkele illustraties door ‘onjuiste verwerking’ niet meer stroken met de ruwe data. In tenminste één geval kloppen de getrokken conclusies daardoor niet meer. Het merendeel van de auteurs, zo vertellen ze op het blog Retraction watch, zag de onjuistheden als ‘manipulations’. Een woord dat in het definitieve bericht in Cell is vervangen door ‘mistakes’.
De zaak kwam eind april aan het rollen na een tip van een buitenlandse onderzoeker dat er iets mis was met het artikel. De onderzoekers hebben dit vervolgens opgepakt en onderzocht. Inmiddels is een officiële commissie ingesteld aan de Universiteit Utrecht, zegt Bela Mulder, medeauteur van het artikel, die naast groepsleider op het Amsterdamse instituut AMOLF, bijzonder hoogleraar Theoretische celfysica is in Wageningen. De Utrechtse Commissie Wetenschappelijke Integriteit geeft nooit commentaar op zaken, en kan zelfs niet melden óf de zaak in behandeling is.
Naast Mulder is ook Ben Scheres, hoogleraar Plantontwikkelingsbiologie, medeauteur van het teruggetrokken artikel. Hoofdauteur is een ex-medewerker van Scheres uit zijn Utrechtse tijd, voordat hij vorig jaar naar Wageningen kwam. Scheres is niet bereikbaar voor commentaar. Tegen Retraction watchmeldde Scheres eerder dat hij in april onmiddellijk zijn mede-auteurs en de universiteiten van Utrecht en Wageningen op de hoogte heeft gebracht van ‘verdachte afwijkingen’. In afwachting van het lopende onderzoek kan hij geen details geven.
De getroffen onderzoekers kampen nu met een flinke kater. ‘Je geloofde toch altijd in de wetenschap als eerlijk proces van waarheidsvinding,’ zegt Bela Mulder. ‘Het is dan pijnlijk in een positie te komen waar dat in twijfel wordt getrokken.’ Het meest zit hij in over ‘zijn’ junior-onderzoekers. ‘Voor hen is de fallout groot,’ zegt Mulder, ‘het is een flinke setback in hun carrière.’ Ook voor hem persoonlijk is het een tegenvaller. In het artikel kon hij zijn theoretisch werk toepassen op een relevant biologisch probleem. Mulder: ‘Het is heel naar om te zien dat een mooi stuk werk wordt meegesleurd.’
De vertrouwelijkheid van het onderzoek weerhoudt vooral de buitenlandse mede-auteurs niet om de zaak in detail te bespreken. ‘Bereid je maar voor,’ schrijft de Canadese medeauteur Geoffrey Wasteneys in een commentaar op Retraction watch, want ‘je zult schrikken en walgen wanneer het complete verhaal naar buiten komt.’ Anderen noemen de – niet-Wageningse – verdachten met naam en toenaam. Bovendien circuleerde er enige tijd bewijsmateriaal dat laat zien hoe illustraties in het artikel onjuist zijn gelabeld en gemanipuleerd met grafische software. Op verzoek van de Universiteit Utrecht, zo stelt Retraction watch, is het pdf-bestand inmiddels verwijderd.
Door een technisch probleem kan er helaas tijdelijk niet gereageerd worden op nieuwe berichten. We werken hard aan een oplossing.