Hoe is het om in een kleine onderzeeër de diepzee bij Bonaire te verkennen? Krap, in ieder geval. ‘Je moet geen last hebben van claustrofobie’, merkt Lisa Becking droogjes op. ‘En je moet dus vooral niet gaan denken: als er nu iets gebeurt, wat dan?’ Oh ja, een goede blaas helpt ook, want je kunt dus zes uur lang niet naar het toilet. Maar wat overheerst is toch vooral: Wauw! Dankzij de Bijzondere Eilandelijke Status (BES) heeft ons land er eind 2010 enorm veel natuur bij gekregen. Niet alleen op de Caribische eilanden Bonaire, St. Eustatius en Saba zelf, maar vooral in de wateren eromheen. ‘Een enorm zeegebied, groter dan het Nederlandse deel van de Noordzee’, schat collega Meesters in. ‘Met dieptes tot maximaal 4000 meter, veel natuurwaarden, de Saba-bank en een enorme biodiversiteit.’ Dat rijke bezit brengt verplichtingen met zich mee. Het eerste Natuurbeleidsplan voor Caribisch Nederland is net uit. Maar eigenlijk weten we nog helemaal niet hoe het met onze overzeese bodemschatten is gesteld. ‘De biodiversiteit is grotendeels onbekend. Eigenlijk zijn er niet eens goede bodemkaarten. Dit was een eerste verkenning’, legt Meesters het doel van de door Economische Zaken opgedragen expeditie uit.
Apollo-missie
De expeditie verkende de zeebodem aan de zuidwestkant van Bonaire. Becking: ‘We begonnen op twee meter diepte en volgden het rif naar beneden. Op een gegeven moment zaten we op 250 meter diepte, zo’n kilometer uit de kust.’ Met camera’s is alles gefilmd en onderweg zijn tientallen monsters meegenomen. Hoe? Met twee grote grijparmen en een beitel. ‘Een soort Gamma-beitel die aan de voorkant van de onderzeeër zit. Het meest gebruikte stukje gereedschap aan boord’, lacht Meesters. ‘De piloot manoeuvreert de sub precies voor het stukje bodem dat je wilt hebben en geeft dan ‘gas’. De sub als een soort dure hamer.’ De piloot, ja. Want denk niet dat je zo’n onderzeeër zomaar meekrijgt. De onderzoekers zijn slechts passagiers naast een vaste bemanning van twee. Vandaar die krapte. Meesters: ‘En continu is er contact met de volgboot boven ons. Vluchtinformatie. Het lijkt soms net alsof je met een Apollo-missie bezig bent. ‘No leaks, no leaks’, hoor je ze dan zeggen. Maar dat slaat nergens op! Het vocht staat op de wanden en je voelt de druppels in je nek. Condens van je eigen adem.’
Verstoord systeem
De verzamelde data en monsters worden op dit moment onderzocht door taxonomen bij Naturalis. In ieder geval één nieuwe garnaal en twee nieuwe vissoorten heeft de expeditie al opgeleverd. Daar zal het niet bij blijven. Verder zijn er voorbij de riffen enorme velden ontdekt. ‘Rode matten van cyanobacteriën’, denkt Meesters. ‘Op koraalriffen wijst dat normaal gesproken op een verstoord systeem’, legt Becking uit. ‘Wat de functie hier is, is nog onduidelijk. Dat moet verder uitgezocht worden.’ Plannen voor nieuwe expedities zijn er al. ‘Zeker. We hebben maar een klein deel van Bonaire gezien. De bodem in het noordwesten van het eiland is veel steiler en waarschijnlijk interessanter. Bovendien zijn er nog meer eilanden te verkennen.’