Het brein van een doorsnee honingbij weegt maar 0,64 milligram. Ter vergelijking: een mensenbrein weegt anderhalve kilo. Toch zijn de hersenen van een insect vele malen beter dan die van ons, vindt Smid. Waarom? Omdat ze veel meer onderlinge verbindingen hebben. Ze werken dus beter samen. Mensenhersens omvatten gemiddeld 86 miljard cellen. ‘Maar als wij een bijenbrein van anderhalve kilo zouden hebben, kwamen we uit op 2345 miljard cellen.’
Het is één van de vele weetjes die de eerste avond van de lezingenreeks Insecten en Maatschappij woensdag in Forum opleverde. Overigens is het maar goed dat wij geen insecten zijn, zegt Smid er meteen bij. Zo’n brein kunnen wij energetisch niet voeden. Om van de warmte die het produceert nog maar te zwijgen. ‘We zouden oren als van een olifant nodig hebben om het af te koelen.’ Wat moet een insect met zo’n superbrein? Vliegen bijvoorbeeld. Maar ook ruiken het thema van de avond.
Insecten zijn hele goede speurneuzen. Smid kan het weten. Zijn groep doet onderzoek naar het ruik- en leergedrag van sluipwespen. Insecten leren snel, zijn prima te trainen en goedkoop in de aanschaf en het onderhoud. In de praktijk worden ze op diverse terreinen al ingezet. Om explosieven te vinden bijvoorbeeld of als biosensor om bepaalde chemische stoffen te detecteren. Maar zijn insecten betere speurneuzen dan honden?
Honden als Cliff bijvoorbeeld, de Beagle van Hotsche Luik. Luik traint honden om speciale taken te verrichten. Cliff kan als enige hond in de wereld de ziekenhuisbacterie Clostridium difficile (C-diff)
opsporen. Cliff mist zelden, zijn trefkans is 97 procent. De hond heeft waarschijnlijk al veel levens gered. Zo’n 20-30 procent van de patiënten in een doorsnee zieken is besmet met C-diff. Eén op de twintig van hen sterft.
Cliff mag zijn kunsten ter plekke laten zien. Een door Luik verstopt besmet pakketje wordt feilloos opgespoord. ‘Sterker nog, hij heeft tijdens de lezing al zes keer naast me gezeten ten teken dat hij een besmetting heeft gevonden’, legt Luik uit. ‘Dat komt omdat ik het pakketje zelf heb verstopt. Volgens de hond is het ernstig mis met mij.’ Honden als Cliff worden ingezet voor de gekste dingen. Om verschillende vormen van kanker op te sporen bijvoorbeerld.
En ooit gehoord van een Diabetes Alert Dog die alarmeert als de bloedsuikerspiegel van het baasje gevaarlijk daalt. Ze bestaan, evenals honden die bedwantsen opsporen. Handig voor hotels. Maar wie ruikt er nu het beste, de hond of het insect? Het antwoord blijft een beetje hangen. Het hangt af van het doel dat je nastreeft.
In de reeks lezingen van Insecten en Maatschappij volgen nog zeven afleveringen. Telkens op woensdagavond in zaal C222 van Forum. De lezingen zijn gratis en duren van 20.00-22.00 uur. Het programma is hier te zien.
foto’s: Guy Ackermans