Blauwalgen zijn vaak herkenbaar als een groene verfachtige laag op het water. Foto Shutterstock. Met opnieuw tropisch zomerweer in aantocht is een duik in het frisse water verleidelijk. Maar het warme weer vergroot ook het gevaar voor blauwalgen in oppervlaktewater. Wat zijn de risico’s en wat is er tegen te doen? In gesprek met Miquel Lurling, universitair hoofddocent bij Aquatische Ecologie en Waterkwaliteitsbeheer.
Lurling onderzoekt hoe overlast van blauwalgen te voorkomen is. Hij brengt in kaart waar de voedingsstoffen vandaan komen. ‘Het omliggende landschap en wat daar gebeurt heeft een grote invloed op de voedselrijkdom in het water.’ Denk aan waterverbruik, landgebruik, en vervuiling. Elk water vraagt om andere maatregelen. ‘Het vereist maatwerk van waterbeheerders en overheden om de voedingsstoffen terug te dringen en blauwalgengroei te voorkomen.’
Stikstof
De blauwalg is een symptoom van voedselrijk water, stelt Lurling. ‘Blauwalgen zijn micro-organismen in het water die vooral stikstof en fosfaat nodig hebben als voedingsstof. Al vele decennia hebben we last van overbemesting. Stikstof en fosfaten hopen zich op in de bodem en lekken uit naar grond- en oppervlaktewater. Stikstofdepositie is slechts een deel van het probleem want de 310 miljoen kilogram stikstof die de landbouw jaarlijks verliest, gaat 90 miljoen de lucht in; de rest – 220 miljoen – gaat direct de grond in en bereikt zo het water.’
Er zijn nog voldoende locaties waar je veilig kunt zwemmen
Miquel Lurling, universitair hoofddocent bij Aquatische Ecologie en Waterkwaliteitsbeheer
Met warm weer hebben we meer te vrezen van blauwalg, legt Lurling uit. Niet alleen zoeken we meer verkoeling in het water, waardoor we meer risico lopen op contact met blauwalg. ‘Blauwalgen groeien sneller als het warmer is, temeer omdat warmte de afbraak van organisch materiaal op de bodem versnelt en daarbij meer voedingsstoffen in het water vrijkomen.’ Waterschap Rivierenland heeft inmiddels een waarschuwing voor blauwalg afgegeven voor de Maas en Maasplassen. Hoe lager de stroomsnelheid, des te meer kans krijgt blauwalg om zich op te hopen. Lurling: ‘Je kunt blauwalg herkennen als groene vlokken in het water, of groene ‘verfachtige’ lagen op het water, vaak met blauwe vlekken erin.’
Leverschade
Het beste kun je water met blauwalg vermijden, aldus Lurling. Hij meet deze dagen regelmatig de waterkwaliteit op zwemlocaties. ‘In Nederland hebben we 739 officiële zwemlocaties, die allemaal gecontroleerd worden. Drie dagen geleden waren er 77 met blauwalg. Er zijn dus nog genoeg locaties waar je veilig kunt zwemmen.’ Op www.zwemwater.nl kun je checken welke locaties dat zijn (groene stip is veilig).
Over het algemeen maken blauwalgen stevige gifstoffen.
Blauwalgen hebben een buitenkant die huidirritatie kan veroorzaken. Of je ziek wordt van blauwalg hangt erg af van welke gifstoffen de blauwalg maakt. Over het algemeen maken ze ‘stevige gifstoffen’, zegt Lurling. ‘Als je ziek wordt, ga sowieso naar de huisarts. Sommige blauwalgen maken zenuwgiffen, dat merk je direct: je krijgt verlammingsverschijnselen, duizeligheid of hoofdpijn. Hoofdpijn kun je ook krijgen van de meest voorkomende gifstof, microcystine, maar die maakt je verder niet direct ziek: ze veroorzaken leverschade, dat merk je pas na een paar jaar.’
