Gebrek aan transparantie over de Chinese financiering is een van de manco’s van het centrum. Foto Eric Prouzet via Unsplash De Vrije Universiteit Amsterdam sluit de deuren van het Cross Cultural Human Rights Centre, het mensenrechtencentrum dat onder een vergrootglas kwam te liggen omdat het afhankelijk bleek van financiering uit China.
In januari maakte de NOS bekend dat het centrum gesponsord werd door een Chinese universiteit. De VU staakte daarop de onderzoeksactiviteiten, in afwachting van onderzoek dat moest uitwijzen of de onafhankelijkheid in het geding was. Dat onderzoek is nu afgerond. Rector magnificus Jeroen Geurts benadrukt dat er ‘geen bewijs is gevonden dat individuele onderzoekers hun opvattingen hebben laten ‘kopen’ of dat onder druk van Chinese financiers sprake is geweest van zelfcensuur’.
Methodologie-bedenkingen
Maar helemaal vrijgepleit worden de onderzoekers van het centrum niet. Ze ‘schurken met hun publicaties en andere publieke uitingen nauw aan tegen de politieke uitspraken van de president van China’, staat in het rapport. Ook zijn er ‘ernstige bedenkingen bij de methodologie’ en maken de onderzoekers zich ‘kwetsbaar voor politieke inkadering, waardoor hun onafhankelijkheid in het geding is’. Verder ontbrak het ook aan transparantie over de financiering uit China. Het centrum had volgens het rapport beter moeten nadenken of het ‘verstandig zou zijn’ dat het afhankelijk zou worden van één partij, de Chinese universiteit SWUPL.
Medewerkers van het mensenrechtencentrum weerspreken de kritiek. Ze erkennen dat er raakvlakken zijn met de Communistische Partij van China, ‘maar dat komt omdat de Partij naar ons is opgeschoven en wij niet naar haar’.
Academische onvrijheid
In het rapport benadrukt de commissie ook dat de situatie rond academische vrijheid in China de afgelopen jaren is verslechterd en dat het belangrijk is zich daarvan rekenschap te geven. ‘Dat geldt zowel voor de samenwerking met onderzoekers in China, als met Chinese onderzoekers in Nederland. Ook moeten kennisinstellingen zich nog beter bewust worden van de mogelijke inperking van de vrijheid van Chinese studenten in ons land’.
De onderzoekscommissie doet een beroep op de ‘maatschappelijke verantwoordelijkheid’ van alle Nederlandse universiteiten en kennisinstellingen ‘waar het gaat om samenwerken met partners uit landen waar mensenrechten op ernstige wijze worden geschonden’. Dat geldt ‘zonder twijfel voor de wijze waarop China omgaat met de Oeigoerse moslims en andere minderheden in de provincie Xinjiang’.
