De Wageningse masterstudent Shantonu Abe verdiepte zich in de Japanse landbouw rond 1800, aan de hand van een uiterst zeldzaam boek. Namelijk een Japans boekje op rijstpapier die geneesheer/botanicus Philipp von Siebold cadeau kreeg in de 19de eeuw en mee naar Leiden nam. Abe, een Japanse student bij Organic Agriculture, was de uitgelezen persoon om dat boekje te beoordelen, zegt zijn begeleider Tinde van Andel, bijzonder hoogleraar Etnobotanie.
Tekeningen
Abe bekeek de 191 tekeningen van Japanse gewassen rond 1800, las de Japanse benamingen en uitleg in het boekje en komt tot verrassende inzichten. Von Siebold introduceerde Japanse lelies in Nederland als sierplant, maar de lelies werden in Japan geteeld voor hun bittere maar smakelijke bloembollen. Ook introduceerde de botanicus de grote klit, bekend van de stekelige bolletjes die aan je kleding blijft plakken, in Nederland. De Japanners eten de wortel van deze plant, in Nederland is het een onkruid. En ook de radijs komt uit Japan, getuige de tien verschillende soorten in het boekje. Ze lijken niet erg op de moderne radijs.
De variatie aan granen in het Japan rond 1800 was verrassend groot, zegt Abe. Bij Japan denken we aan rijst, maar er staat ook gierst, gerst en boekweit in het botanische boekje. Dat duidt er op dat Japan voor de komst van Von Siebold in 1823 niet in splended isolation leefde, zoals vaak wordt gedacht, maar al handelsrelaties onderhield met de Portugezen en Chinezen, zegt Abe. Zo bevat het boekje tekeningen van pepers die door de Portugezen moeten zijn geintroduceerd.
Trendy
De helft van de gewassen in het boekje worden niet meer geteeld in Japan. Misschien zijn ze onkruid geworden, misschien staan ze nog in achtertuintjes, zegt Abe. Maar een aantal planten zijn nog springlevend, zoals de shiso. Dit kruid is momenteel trendy in sushi-restaurants in New York, zegt Abe. In het boekje uit 1800 staat dit kruid al vermeld, net als de wasabi, de dure en scherpe Japanse specerij die zeer lastig is te telen. Ook ‘onze’ oranje wortel staat in het Japanse boekje. Die was geimporteerd, blijkt uit de Japanse benaming, maar Abe weet niet uit welk land de wortel kwam.
Wat kunnen we met deze kennis? Abe, die net is afgestudeerd, wil graag meer onderzoek doen naar deze vergeten groenten uit Japan. Ze kunnen van pas komen voor veredelingsbedrijven die traditionele gewassen met goede eigenschappen willen ontwikkelen. Zo bevat de catalogus veel droogte-tolerante granen die genen kunnen leveren voor de hedendaagse veredeling.