Foto: Shutterstock In veel landen wereldwijd staat in de wet- en regelgeving dat er geen bedreigde planten en dieren in producten mogen zitten. Maar controle op handhaving is met name bij de traditionele medicijnen moeilijk. Dat komt volgens Esther Kok, expertisegroepsleider bij Rikilt, ondermeer doordat deze producten veel verschillende ingrediënten bevatten. Kok: ‘De huidige DNA-tests kijken gericht naar één soort, waarvan wordt vermoed dat die aanwezig is. De nieuwe test kan bijna elke soort plant of dier in het medicijn in één keer identificeren.’
Mini-barcodes
De onderzoekers maakten gebruik van een bestaande testmethode en pasten deze aan, zodat die ook bruikbaar is voor traditionele medicijnen. De test is in staat om bepaalde ‘barcodes’ te herkennen. Dat zijn stukjes DNA die in veel dier- of plantensoorten voorkomen, maar tussen soorten ook een beetje verschillend zijn. Zo is iedere code uniek voor één soort.
De test werkt echter alleen als er voldoende DNA aanwezig is.
Soms worden ingrediënten verzwegen, of er worden ingrediënten vernoemd die er niet in zitten.
Esther Kok, expertisegroepleider bij rikilt
Beschadigd
Dat was gelijk één van de eerste problemen waar de onderzoekers tegenaan liepen. ‘Het gaat vaak om vermalen poeders, of gedroogde producten’, vertelt Kok. ‘Daardoor is het DNA zwaar beschadigd en dan is het de kunst om herkenbare DNA barcodes terug te vinden die niet kapot zijn gegaan.’ De onderzoekers tackelden dit probleem door een panel te maken die twaalf DNA barcode regio’s kan herkennen. ‘Daarmee kunnen we in principe alle diersoorten identificeren’, vertelt Kok. Planten blijken nog wat lastig omdat hun DNA wat minder verschilt tussen soorten, en omdat de database waarin alle bekende DNA-barcodes van verschillende soorten staan minder volledig is.’
Varken of bruine beer?
Om de proef op de som te nemen werden achttien verschillende traditionele medicijnen onderzocht. De meeste daarvan waren in beslag genomen door de Nederlandse douane, omdat werd dat ze bedreigde soorten bevatten. In totaal troffen de onderzoekers 31 verschillende soorten planten en 17 soorten dieren aan. Kok: ‘Bij de meeste producten komen de ingrediënten op het label niet overeen met de inhoud. Soms worden ingrediënten verzwegen, of er worden ingrediënten vernoemd die er niet in zitten.’
Bruine beer
In vier van de monsters werd geen enkele overeenkomst gevonden met het etiket. In één monster werd een bedreigde diersoort aangetroffen: een bruine beer. In een ander geval stond er bruine beer op het label, maar bleek het om varken te gaan. Kok: ‘Voor de marketing worden soms bijzondere dure ingrediënten vermeld, die er in praktijk niet in blijken te zitten.’ Kok hoopt dat de test binnen een jaar in gebruik kan worden genomen. Verder is het plan om een draagbare versie te maken, zodat inspecteurs ter plekke de test kunnen uitvoeren.