IPCC-rapport: neem de juiste maatregelen en neem ze snel

Opnieuw verscheen een IPCC-rapport dat de urgentie van klimaatactie onder de aandacht brengt, maar de toon verandert. ‘Het tijdvenster om in te grijpen (window of opportunity) is zich aan het sluiten.’ Er komt meer nadruk te liggen op klimaatadaptatie: leren leven met de gevolgen van klimaatverandering. In sommige gevallen is er geen weg meer terug, zegt Robbert Biesbroek (Bestuurskunde), coauteur van het rapport.

Het nieuwste IPCC-rapport laat volgens coauteur Robbert Biesbroek zien dat actie ondernemen steeds urgenter wordt. ‘Het tijdvenster om in te grijpen – window of opportunity – wordt steeds kleiner. Dat vergt inzet op mitigatie – het tegengaan van klimaatverandering.

Aanpassen

Tegelijkertijd wordt adaptatie – aanpassen – steeds noodzakelijker. Hoe minder we mitigeren, hoe meer we moeten adapteren.’ We zullen ons moeten aanpassen aan de gevolgen van klimaatverandering zoals overstromingen en lange perioden van droogte. ‘Maar,’ zegt Biesbroek, ‘er zit een limiet aan adaptatie, dus mitigatie moet centraal blijven staan.’

De tijdsdruk zit hem niet alleen in het uitdenken van plannen, maar ook het realiseren ervan. Biesbroek: ‘De uitvoering van maatregelen kost tijd: de aanleg van een nieuw dijkensysteem, de aanplant van mangrovebos als natuurlijke kustbescherming, de veredeling van droogteresistente gewassen. We moeten sneller maatregelen doorvoeren omdat het realiseren ervan sowieso een paar jaar duurt.’

Onomkeerbaar

Hoeveel tijd hebben we nog? Biesbroek noemt geen getal, maar wijst op de risico’s die het rapport noemt. ‘Sommige ecosystemen zitten al tegen hun natuurlijke limiet aan, bijvoorbeeld warmwaterkoraalriffen, laaggelegen kustgebieden en eilandengroepen, zee-ijsecosystemen in het Arctische gebied of ecosystemen in Zuid-Europa. De kantelpunten in die systemen zijn we rap aan het bereiken.’

Zelfs een tijdelijke overschrijding van de 1,5 graad opwarming, overshoot, zorgt al voor ernstige en mogelijk onomkeerbare gevolgen. ‘Als de temperatuurstijging zo hoog is dat ecosystemen afsterven of diersoorten uitsterven, dan kun je na een periode van overshoot wel terugkeren naar minder dan 1,5 graad, maar de ecosystemen zijn dan onomkeerbaar beschadigd of bestaan gewoon niet meer.’

Verkeerde keuze

Het is een sombere boodschap, maar Biesbroek wordt niet moedeloos. ‘Het rapport geeft vooral een overzicht van de literatuur, de toon van het rapport is een weerspiegeling daarvan. Dat wil niet zeggen dat er geen hoop is. We zien ook positieve ontwikkelingen waar maatregelen effect hebben.’ Wel moeten we de juiste maatregelen nemen. Het rapport waarschuwt voor een groeiend aantal maladaptaties – slechte aanpassingen.

Alleen inzetten op dijkverhoging is riskant. Als de dijk dan breekt, is de schade enorm

Landen kiezen voor snelle oplossingen die op lange termijn meer risico geven. Nederland zet veel in op het verkleinen van overstromingsrisico’s. Biesbroek: ‘Alleen inzetten op dijkverhoging is riskant. Als de dijk dan breekt, is de schade enorm. Je kunt beter kiezen voor een langetermijnplan met een divers palet aan maatregelen, daarmee bouw je een breder vangnet in.’

Pandemie als kans

Vooral in de steden moet de transitie plaatsvinden, stelt Biesbroek. ‘Zeker als we het hebben over klimaatimpact op de mens.’ Het grootste deel van de wereldbevolking woont in de stad en veel gevolgen van klimaatverandering gaan we daar voelen: hitte, overstromingen en ongelijkheid.

Volgens Biesbroek biedt de coronaherstelperiode een kans om de transitie te maken naar een klimaatbestendige stad, maar hij vindt het te vroeg om te zeggen of overheden die kans ook grijpen. ‘De herstelplannen, zeker met de steun van de Europese Unie, bieden veel mogelijkheden. Maar veel hangt af van het doorzettingsvermogen van de politiek, van daadwerkelijk geld toekennen en aan de slag gaan. De tijd van afwachten is echt voorbij.’

Lees ook:

Weg van de hitte

The Facts: vegan stikstofuitstoot

Omkijken naar het klimaat