Mark Rutte. Foto Shutterstock Ook het bindend studieadvies (bsa) gaat op de schop in de plannen van het nieuwe kabinet. Dat staat in het nieuwe coalitieakkoord Omzien naar elkaar, vooruitkijken naar de toekomst, dat werd gepresenteerd na de langste formatie uit de geschiedenis van de Nederlandse politiek.
‘We willen dat iedereen in staat is om te kunnen studeren, ongeacht het inkomen van de ouders’, schrijven VVD, D66, CDA en ChristenUnie. ‘We hebben daarbij aandacht voor de uitvoerbaarheid en handhaafbaarheid.’
Dat betekent onder meer dat de basisbeurs terugkomt per september 2023. De ov-studentenkaart blijft, evenals de aanvullende beurs. Ook de leenvoorwaarden blijven gelijk: studenten mogen 35 jaar doen over het aflossen van hun schulden.
Compensatie
De investeringen in het hoger onderwijs, waarvoor de basisbeurs ooit moest sneuvelen, blijven behouden. Daarnaast is er één miljard euro uitgetrokken voor de compensatie van studenten die de basisbeurs zijn misgelopen. Een deel van die tegemoetkoming (250 miljoen euro) wordt bezuinigd op het Nationaal Programma Onderwijs in 2023, dat bedoeld is om de cognitieve en sociaal-emotionele achterstanden in het onderwijs weg te werken.
Eén miljard euro is voor die compensatie geen groot bedrag, vergeleken met de scenario’s die de ambtenaren van OCW op een rij hadden gezet (tussen de 1,4 en 11 miljard euro). De studenten zonder basisbeurs kunnen straks kiezen: korting op hun studieschuld of een voucher voor extra scholing. Precieze bedragen per student worden nog niet genoemd.
Onderzoek
De komende tien jaar wil het kabinet 5 miljard euro in de wetenschap investeren, oftewel 500 miljoen euro per jaar. Het geld komt in een speciaal fonds en is bestemd voor ‘vrij en ongebonden onderzoek en ontwikkeling’.
Verder wil het kabinet universiteiten en hogescholen meer ruimte bieden ‘om de werkdruk aan te pakken, vaste contracten te bieden en een evenwichtig aanbod in krimpregio’s te behouden’.
Perverse prikkel
Daartoe wordt de financiering van het hoger onderwijs aangepast: de ‘perverse prikkel’ om zoveel mogelijk studenten te werven wil het kabinet weghalen. De financiering per student wordt dus lager. In plaats daarvan gaat het kabinet de vaste voet ‘herzien en verhogen’. Dat is het bedrag dat de onderwijsinstellingen sowieso krijgen, los van studentenaantallen.
Verder komt er een ‘betere balans’ tussen de eerste en tweede geldstroom, oftewel de financiering die rechtstreeks naar de onderwijsinstellingen gaat en het geld dat onderwijsinstellingen bij onderzoeksfinancier NWO in competitie kunnen verkrijgen.
Al dit beleid wordt betaald uit een budget van 700 miljoen euro per jaar. Maar daar moeten nog meer dingen uit betaald worden, zoals de komst van een techniek-havo, kleinschalig vakonderwijs, studentenwelzijn en ‘arbeidsmarktrelevante beroepsopleidingen’.
Internationalisering en bindend studieadvies
Voor de internationalisering van het hoger onderwijs ligt een wet klaar bij de Eerste Kamer. Die wet moet de verengelsing van het hoger onderwijs een halt toe roepen. Bovendien krijgen onderwijsinstellingen de gelegenheid om de stroom aan internationale studenten beter te beheersen. Mocht dat niet voldoende blijken te zijn om ‘schokken in de (internationale) studentenaantallen te beheersen’, wordt er gekeken naar andere oplossingen.
Daarnaast vraagt het nieuwe kabinet aan opleidingen om hun selectieprocedures aan de poort beter uit te leggen: hoe passen die bij de inhoud van de opleiding, hoe effectief zijn ze en zorgen ze voor gelijke kansen? Ook het bindend studieadvies wordt milder. ‘Studenten die in het eerste jaar niet de bsa-norm halen, krijgen de kans om in het tweede jaar de puntennorm alsnog te halen’, staat in het nieuwe akkoord.
Vrijheid en gelijke kansen
‘We stimuleren de vrije en veilige uitwisseling van ideeën en borgen de academische vrijheid van wetenschappers’, aldus het akkoord. ‘Open science’ en ‘open education’ worden de norm. Tenminste, zolang de nationale veiligheid niet in het geding komt. Verder gaat het nieuwe kabinet ‘kaders’ vaststellen voor de wetenschappelijke samenwerking met onvrije landen, waarover de laatste tijd veel discussie wordt gevoerd.
Ten slotte schrijft het kabinet: ‘We bevorderen de gelijke behandeling van studenten uit het mbo, hbo en wo.’ Het is niet helemaal duidelijk waar het kabinet op doelt, maar mogelijk gaat het om stagevergoedingen en discriminatie op de arbeidsmarkt.
(Reacties van Wageningse studenten en medewerkers op dit akkoord volgen spoedig op deze website)
