Tekst: Lisa Becking In mijn handen houd ik het rapport dat het mysterie van mijn persoonlijkheid prijs zal geven. Het doornemen ervan leert dat de mystiek wel zal blijven. Op basis van 25 vragen heeft een computer onnavolgbare zinnen gegenereerd als: ‘Je bent avontuurlijk en je mijdt nieuwe situaties’. Verder lees ik een reeks platitudes waar iedereen zich weleens in herkent. Een horoscoop.
Om bevordering te kunnen maken, worden wetenschappers bij onze universiteit geacht zo’n HR-horoscoop te doen. De variant die ik moest afnemen, deelt de mensheid in naar vier kleuren. Heerlijk overzichtelijk. Alle complexe lagen van persoonlijkheden in vier hokjes.
Het vier-kleuren-persoonlijkheidsfeest is opgericht door iemand uit de showbizzwereld met een fascinatie voor de typologieën van Jung, waarop de assessments zijn gebaseerd. Voor de claims die veel van deze persoonlijkheidstests maken, lijkt weinig wetenschappelijk bewijs. Toch is het een miljoenenindustrie opgebouwd uit trainingen en toetsen voor coaches en afnemers. Er treedt daardoor een soort cognitieve dissonantie op: als je al zoveel tijd en geld hebt besteed aan het leren van iets, dan ga je er in geloven, wat de feiten ook zeggen.
Omdat iedereen het gebruikt, geloven mensen dat het wel betrouwbaar moet zijn en zo wordt het een zelfversterkend proces. Prima als het bedrijfsleven hier gelukkig mee is. Onbegrijpelijk voor universiteiten waar we beloven kritisch, nieuwsgierig en grondig de wereld te observeren.
Als onderzoeker die biodiversiteit in kaart brengt, begrijp ik als geen ander dat je categorieën moet maken om overzicht te krijgen. Maar als je de groepen te breed maakt, dan verlies je alle nuance. Door bijvoorbeeld alle bomen, gras en bloemen onder de noemer ‘plant’ te zetten, zou de Amazone niet te onderscheiden zijn van het Vondelpark.
De mensheid ingedeeld naar vier kleuren. Heerlijk overzichtelijk
Bovendien vermoed ik dat elke categorisatie van persoonlijkheden cultureel bepaald is. Bedenk daarbij dat het werk van Jung ook niet geheel vrij was van discriminatie. Hoewel die testen vast niet opzettelijk discriminerend zijn, is er wel een neiging om individuen in makkelijke stereotypen te stoppen: ‘Hij is typisch blauw’.
In deze tijden, waarin universiteiten structurele vooroordelen willen aanpakken en inclusiviteit willen bevorderen, mogen die persoonlijkheidstesten wel eens serieus onder de loep worden genomen.
Lisa Becking is universitair hoofddocent bij Aquacultuur en Visserij, onderzoeker bij Wageningen Marine Research en lid van De Jonge Akademie (KNAW). Ze zoekt naar kunst boven en onder de waterspiegel.
