Wim de Vries tijdens het Resource-debat over stikstof. Foto Aldo Allessie Tekst: Marieke Enter
De agrarische sector kwam onlangs met een eigen stikstofplan. Hoe realistisch is dat?
‘Het plan van het Landbouw Collectief bevat drie maatregelen waarvan bekend is dat ze effect hebben op de stikstofuitstoot: minder eiwit in het voer, meer weidegang en verdunning van de uit te rijden mest met water. Volgens het Collectief valt hiermee 4 kiloton stikstofreductie te bereiken, naast de 7 tot 9 kiloton uit de warme sanering in de varkenshouderij. Mij lijkt die berekening nogal optimistisch, maar het is niet onmogelijk. Voor de korte termijn is dit plan een lovenswaardig initiatief om de boel in de bouw weer vlot te trekken. En het sluit aan op de kabinetsplannen.’
Volstaat het voor de langere termijn?
‘Het lijkt me uitgesloten dat het vervolgadvies van de commissie-Remkes, zich beperkt tot het maatregelenpakket dat het Landbouw Collectief voorstelt, zeker omdat de stikstofuitstoot op langere termijn nauwelijks zal dalen vanwege de randvoorwaarden van het plan. Ik constateer een forse kloof tussen het effect van het plan van het Landbouw Collectief en de stikstofreductie die nodig is, wil de natuur er baat bij hebben. Wetenschappelijk gezien moet je al gauw denken aan een daling van zo’n vijftig procent om in de buurt te komen van de gemiddelde kritische belasting in Nederland. Dat is nog steeds niet genoeg in elk gebied de kritische depositiewaarde (KDW) te halen, maar dat is ook vrijwel ondoenlijk. In sommige gebieden is alleen al de stikstof die uit het buitenland komt aanwaaien – zo’n 35% van de stikstofdeken die over Nederland ligt – genoeg om de KDW te overschrijden.’
Wat zegt dat over het stikstofbeleid?
‘In mijn optiek moeten we op een realistischer manier naar onze stikstofdoelen kijken. Stel bijvoorbeeld een landelijk emissieplafond vast waarmee de gemiddelde kritische belasting zo dicht mogelijk wordt benaderd. Door die te delen door alle landbouwgrond, krijg je een maximale emissie per hectare. Dan heb je in alle provincies dezelfde doelstelling en stimuleer je ook meteen grondgebondenheid.’
Het stikstofoverschot bouwt al sinds de jaren 80 op. Met het herstel ervan moeten we dus ook enig geduld betrachten
Hoe zit het dan met kwetsbare natuurgebieden – en de waarschijnlijke uitkoop van boeren daar?
‘Naar mijn mening is er te veel lokaal gemillimeter rond depositie op natuurgebieden. Uitkoop is ingewikkeld, kostbaar en heeft relatief weinig effect: het RIVM stelt dat 21% van de ammoniak neerslaat binnen 20 kilometer. Het overgrote merendeel, 79%, dus níet – dat waait naar andere provincies of zelfs naar het buitenland. Ook werkt die focus op natuurgebieden discussies in de hand over het bestaansrecht ervan. Naar mijn mening zou de overheid vooral moeten inzetten op landelijk en provinciaal emissiebeleid waarmee grote stappen te zetten zijn.’’
Landelijk en provinciaal emissiebeleid, zoals…?
‘Ik pleit ervoor om in de toekomst een uitstootbeleid te hebben met een gelijk speelveld per provincie. Ik verwijs weer naar de RIVM-cijfers: slechts 21% van de ammoniak slaat lokaal neer. Boeren in Brabant zorgen dus voor stikstofdepositie in Groningen, en andersom. Dan is het logisch dat alle provincies een vergelijkbare uitstoot per hectare moeten realiseren, en dat uiteraard de meeste reducties nodig zijn in de provincies met de hoogste landbouwintensiteit.’
Verdwijnt dan ook het idee om natuurgebieden te schrappen?
‘Natura 2000-gebieden kun je niet zomaar schrappen; daar zitten heel veel juridische haken en ogen aan. Vanuit mijn vakgebied zie ik eveneens bezwaren bij het idee dat ze zijn opgegeven. Bij het stikstofoverschot speelt namelijk zowel damage delay time een rol als recovery delay time: de tijd die verstrijkt tussen wanneer je iets doet en wanneer het effect zichtbaar wordt. Het stikstofoverschot bouwt al sinds de jaren 80 op. Met het herstel ervan moeten we dus ook enig geduld betrachten. In de natuur werkt het nou eenmaal niet zo dat er meteen iets verandert als je aan een knopje draait. Het is altijd even afwachten wat er precies gaat gebeuren.’
