Foto Shutterstock Wilde verwanten van de specerijplant ‘zwarte mosterd’ verdedigen zich met afweerstoffen en stevig blad tegen plaaginsecten. Daarbij houden ze er bij hun verdediging tegen de eerste vijand al rekening mee dat ze zich later in het seizoen moeten verdedigen tegen andere insecten. Ze zijn voorbereid op de meest waarschijnlijke volgorde van belagers.
Dat blijkt uit onderzoek van Wageningse entomologen, gepubliceerd in Nature Plants. Planten weten niet of en wanneer ze worden aangevallen. Daarom investeren de meeste planten pas in hun verdediging op het moment dat ze worden belaagd. In de tussentijd kunnen ze dan al hun energie steken in groei en bloei. ‘De plant merkt vrij specifiek welk insect hem aanvalt’, zegt onderzoeker Daan Mertens. ‘Dat voelt hij aan de manier waarop de plantencellen beschadigen, de stoffen die daarbij vrijkomen en het karakteristieke speeksel van de insecten. Op grond van die signalen kan hij zich gericht verdedigen met de aanmaak van afweerstoffen.’
Volgorde
Maar bij hun onderzoek met zwarte mosterd (Brassica nigra) ontdekten de entomologen iets bijzonders. Mertens: ‘Ze zijn erop voorbereid dat de schadelijke insecten in een bepaalde volgorde opdoemen. Vroeg in het seizoen komt bijvoorbeeld een bepaalde luis, later een soort rups.’ De wilde mosterdplant zet niet alle afweerstoffen in tegen de eerste plaag, maar zorgt ervoor dat hij voldoende wapens overhoudt. Mertens spreekt van ‘risicomanagement’ dat is ontstaan door natuurlijke selectie. De plant kan overweg met de meest voorkomende volgorde van plaaginsecten.
Combinaties
De onderzoekers kwamen dit verdedigingsproces op het spoor in een grootschalig experiment, waarbij ze zwarte mosterd blootstelden aan maar liefst negentig combinaties van insecten. Daarnaast onderzochten ze de frequentie en volgorde van insectenvraat in het veld gedurende drie jaar. Daaruit bleek dat de plant het beste bestand is tegen insectenvraat bij een volgorde van insecten die het meeste voorkomt in het veld.
Plantenveredelaars kunnen hun voordeel doen met deze ontdekking, zegt onderzoeksleider Erik Poelman. Nu het gebruik van bestrijdingsmiddelen moet afnemen, kunnen de veredelingsbedrijven leren van de manier waarop planten in het wild omgaan met een veelheid aan insecten. Het gaat om een substantiële omslag naar systeemdenken, legt Mertens uit: ‘Nu moet je door veredeling een flexibel gewas creëren dat kan omgaan met allerlei belagers.’
