Wortels (weer) in beeld

Het gaat om de Wortelatlas van de Oostenrijkse wetenschapper Lore Kutschera (1917-2008). De Washington Post besteedde er dit weekend aandacht aan. De unieke collectie van 1002 tekeningen van wortelstelsels is met geld van WUR gedigitaliseerd en online toegankelijk gemaakt. Bodemkundige Klaas Metselaar is een van de drijvende krachten achter dit project.

Metselaar kent het werk van Kutschera al sinds zijn promotiestudie. De boeken – ze maakte er zeven – zijn in het bezit van de Forum-bibliotheek. Maar wat zou het mooi zijn, dacht Metselaar, om die verzameling in zijn volle glorie online te ontsluiten. Die mogelijkheid kwam toen er in 2006 geld beschikbaar kwam voor het project.

Kutschera is een echte klassieke wetenschapper. Ze is een van mijn persoonlijke helden

Klaas Metselaar , Bodemfysica en Landbeheer

‘Tot mijn verrassing bleek Kutschera nog in leven. Ze was toen al bijna negentig jaar, vertelt Metselaar. Met een vriend zocht hij haar op in Klagenfurt. ‘Op een versleten bank kregen we eerst een soort examen voorgelegd. Ze wilde weten wat wij van wortels wisten.’ De Wageningers slaagden, waarna bleek dat Kutschera zeer ingenomen was met het plan om te tekeningen te scannen.

‘Haar hele leven stond in het teken van het opgraven van wortels’, vertelt Metselaar. ‘Samen met twee assistenten van het kleine Pflanzensoziologisches Institut heeft ze dat 40 jaar volgehouden. Kutschera is een echte klassieke wetenschapper. Ze is ėėn van mijn persoonlijke helden.’ Wetenschapper/tekenaar Erwin Lichtenegger legde de wortels in fraaie pentekeningen vast.

Het werk werd als ‘wortelatlassen’ uitgegeven. De boeken zijn op ėėn na niet meer te verkrijgen. Maar dankzij WUR-financiering dus wel online beschikbaar. En daarvan wordt druk gebruik gemaakt. De aandacht in de Washington Post leverde de Forum-bibliotheek afgelopen weekeinde een enorme piek van 50.000 bezoekers op.

“Rembrandts”

Voor Metselaar zijn het ‘niet minder dan “Rembrandts”’. ‘Echt. Het leuke is dat Kutschera ze systematisch in zwart-wit heeft laten tekenen en niet is overgegaan op foto’s. Daardoor hebben we nu een zeven atlassen lang consistent overzicht van de architectuur van wortels. Ook al is er kritiek mogelijk. Van een 3D-systeem werd een 2D-tekening gemaakt. Hoe deed ze dat? De vertaling terug is zonder verdere informatie onmogelijk.’

Over de wetenschappelijke waarde van de collectie is discussie nodig, zegt Metselaar. ‘Is dit meer dan curiosa? Er is nooit systematisch verband gelegd tussen haar werk en ander wortelonderzoek. Hoe kun je dit werk linken aan andere, misschien net iets gebruikelijker, methodes van onderzoek? Wortels uitgraven en uitspoelen is moeizaam werk. Heb je alles wel boven de grond gehaald? Wortels blijven toch de verborgen helft van de plant.’

Lees ook: