Foto: NWO Leónie Bentsink onderzoekt de invloed van mRNA’s op de houdbaarheid van zaden en Ton Hoitink hoe verlies van intergetijdengebied de sedimentbalans in delta’s verstoort.
De Vici-beurs is een van de grootste persoonsgebonden wetenschappelijke financieringen van Nederland en is onderdeel van de Vernieuwingsimpuls van NWO. Met de beurs van 1,5 miljoen euro kunnen de onderzoekers de komende vijf jaar een eigen onderzoekslijn ontwikkelen en een onderzoeksgroep opbouwen.
Zaden voor altijd
Zaden kun je jarenlang bewaren en dan kunnen ze nog steeds ontkiemen. Voor dat ontkiemen moeten specifieke eiwitten worden gevormd in het zaadje. Genetisch materiaal dat in het DNA van de plant zit, wordt via mRNA, een soort boodschapper, omgezet in eiwitten. ‘Het bijzondere is dat dit mRNA normaal gesproken een korte levensduur heeft’, vertelt Leónie Bentsink van het Laboratorium voor Plantenfysiologie. In een bacterie vervalt het al binnen enkele minuten, en in mensen gaat het enkele uren mee. Bentsink: ‘Wij willen graag weten hoe het komt dat dit mRNA in zaden zo lang goed blijft.’
Deze kennis kan ook worden gebruikt om beter te voorspellen hoe lang zaden bewaard kunnen blijven, zonder dat het een trial-and-error-proces is. ‘Daarnaast gebruikt de zaadindustrie ook een proces om de zaden voor te behandelen, het zogenaamde “primen”, zodat ze beter kiemen bij de teler’, zegt Bentsink. ‘Het doel is om kennis over de stabiliteit van de mRNA’s in zaden te gebruiken en zo samen met de zaadindustrie de zaadbehandelingen te verbeteren.’
Delta’s uit vorm
Delta’s verbinden een rivier met de zee in een gebied waar zand, slib en klei kunnen bezinken. Intergetijdengebieden in rivierdelta’s — dat zijn de ondieptes die tijdens een deel van de getijdecyclus onderstromen — verliezen terrein door landaanwinning en zeespiegelstijging. ‘Hierdoor verandert het getij in de delta en wijzigen de transportpaden van zand, slib en klei’, vertelt Ton Hoitink van Hydrologie en Kwantitatief Waterbeheer. ‘Dan ontstaan problemen zoals aanzanding in vaarwegen, oevererosie en het optreden van zeer hoge troebelheid.’
Oevererosie en sedimentophoping in vaarwegen verhogen de kans op overstroming. Hoge troebelheid verlaagt de natuurwaarden in een delta en kan scheepvaart belemmeren wanneer zich vloeibare modder vormt.
Hoitink: ‘Dit zijn actuele, urgente problemen waarvan de fysische mechanismen nog niet goed zijn begrepen. Wij willen inzicht krijgen in deze mechanismen. Die inzichten kunnen vervolgens worden vertaald naar richtlijnen voor een duurzaam ontwerp van waterwegen en intergetijdengebieden, gericht op het voorkomen van overstroming, het bevorderen van de scheepvaart en het verbeteren van aquatische condities die bepalend zijn voor ecosystemen.’
Veni, Vidi, Vici
De Vici-financiering is een van de drie financieringsvormen van de Vernieuwingsimpuls. De andere twee instrumenten zijn de Veni-financiering (voor pas gepromoveerden, tot drie jaar na promotie) en de Vidi-financiering (voor ervaren postdocs, tot acht jaar na promotie).