Bezuinigingen: Een ruk(je) aan de broekriem

Gebouwen die eerder sluiten, duurder sporten en fruit op rantsoen. De opdracht tot bezuinigen begint op de campus langzamerhand tastbaar te worden. Maar de echte keuzes voor onderwijs en onderzoek moeten nog worden gemaakt.

De generieke bezuinigingsopdracht – ieder WUR-onderdeel 5 procent – is dit jaar met de kaasschaaf nog wel te doen. De opdracht om het in 2028 structureel met 80 miljoen euro minder te moeten doen, is andere koek.

‘Het goede nieuws is, dat we de tijd hebben om het op een goede manier aan te pakken’, zegt Ernst van den Ende, directeur van de Animal Science Group. ‘We proberen daar langzaam naartoe te groeien. WUR heeft een gezonde financiële positie en reserves. De raad van bestuur heeft daarom besloten geen paniekvoetbal te spelen. Je ziet op dit vlak grote verschillen tussen universiteiten. Er zijn er die op korte termijn al heel erg hard moeten ingrijpen, waar ontslagen vallen, waar opleidingen worden geschrapt. WUR neemt de tijd en dat is prettig.’

Die rust is overigens relatief. Achter en voor de schermen wordt hard gewerkt om ingrijpende keuzes te kunnen maken. Sinds begin januari zijn zes werkgroepen aan de slag om op verschillende terreinen bezuinigingsvoorstellen te ontwerpen. Met FAT-sessies (Finding Answers Together) worden ideeën van medewerkers geïnventariseerd. Dat moet komende maand al tot resultaat leiden. Van den Ende: ‘Hopelijk kunnen we dan op het niveau van de Wageningen Management Board al een aantal grote lijnen opstellen die de mogelijkheid bieden om een groot deel van die 80 miljoen aan te pakken.’

Je kunt je bedenken dat een deel van de onderzoeksprogramma’s van het ministerie van LVVN niet doorgaan

Dat gaat daarbij om 35 miljoen euro, het deel van de bezuiniging waar we volgens Van den Ende ‘zelf aan het stuur zitten om processen beter te organiseren’, bijvoorbeeld het efficiënter maken van de organisatie, verkleinen van de staf, ingrijpen in de arbeidsvoorwaarden of het verminderen van de dienstverlening van het Facilitair Bedrijf. De overige 45 miljoen euro is basisfinanciering van onderzoek en onderwijs. ‘Bezuiniging die we van buitenaf over ons heen krijgen’, zegt Van den Ende. ‘Ik noem dat de tucht van de markt. Je kunt je bijvoorbeeld voorstellen dat een deel van de onderzoeksprogramma’s van het ministerie van LVVN niet doorgaan. Dat gaat Wageningen Research natuurlijk direct voelen.’

Bij welke Science Group de klap het hardst aankomt, is niet te zeggen. Van den Ende: ‘Dat weten we niet. Het politieke landschap is niet helder, om het voorzichtig te zeggen. En het verandert bovendien met de dag. Het ene moment wil de politiek niets doen aan het stikstofprobleem, een dag later heel veel. Doelsturing bijvoorbeeld, wat nu speelt, levert vragen op en dus onderzoek. We hebben in Wageningen het voordeel dat we in een heel specifiek domein werken, waar internationaal vraag naar is. Er zijn grote omgevings- en voedselproblemen. In dat opzicht zitten wij niet verkeerd.’

---

Facilitair Bedijf

Minder fruit, gebouwen vaker dicht

Medewerkers in Atlas krijgen nog maar één appel, banaan of mandarijn in de week van de baas. In verband met de bezuinigingen, staat er op het display bij de fruitkist. Het is tot nu toe het meest tastbare gevolg van de opdracht om dit jaar vijf procent te besparen. Ook in andere gebouwen is het fruit op rantsoen. Het besluit maakt de tongen los.

En dat is goed, zegt directeur Facilitair Bedrijf (FB) Harold Swartjes. Het fruit valt overigens niet onder zijn beheer. Ik vind het goed dat, nu de maatregelen zichtbaar worden, erover wordt gesproken. Een bedrag als 80 miljoen kun je niet besparen zonder dat iedere student en medewerker het uiteindelijk merkt. Het gaat ook om de mindset: het besef dat iets als fruit uitdelen geld kost.’ En het aloude spreekwoord geldt nog steeds: vele kleintjes maken één grote. Dat geldt ook voor de manier waarop het FB dit jaar bijna 8 miljoen euro bespaart: 5,4 miljoen euro op de dienstverlening en 2,5 miljoen euro op de huisvesting van WUR.

De besparingen zitten in veel verschillende dingen. Het meest tastbare is de openstelling van de gebouwen. Veel gebouwen gaan binnenkort ’s avonds eerder dicht: 22:00 uur wordt 20:00 uur en openstelling in het weekeinde wordt teruggebracht tot een dagdeel. Forum blijft wel open. Swartjes: ‘Daarmee bezuinigen we op energie en beheer. Twee uur minder open, levert veel geld op. Natuurlijk blijft noodzakelijke toegang voor onderzoek wel gewoon mogelijk.’

Onderhoud

Besparingen vinden ook plaats op onderhoud van gebouwen en groen. ‘We gaan het onderhoud wat meer uitsmeren in de tijd. Dat van de laboratoria in de onderwijsgebouwen bijvoorbeeld, van eens per jaar naar eens in de twee jaar.  De kwaliteit van onderhoud wordt mogelijk over de hele linie wat minder. Let wel: de gebouwen en het groen blijven goed, maar het kan ook wel wat minder. Achter de schermen worden bij ict wat dingen aangepast en we zijn met leveranciers in gesprek over besparingen in het contract.’

Al met al gaat het volgens Swartjes om relatief kleine aanpassingen, die we desondanks wel gaan merken. De grotere keuzes, zodat we over een paar jaar met 80 miljoen euro minder toe kunnen, moeten nog worden gemaakt. ‘Een groot deel van de invulling daarvan zit ‘m wat mij betreft ook in de bewustwording dat de optelsom van kleine dingen WUR veel geld oplevert. En dat komt doordat we zo’n grote organisatie zijn.’

De insteek is om geen mensen te ontslaan

Wat het Facilitair Bedrijf betreft zullen die grotere keuzes niet tot gedwongen ontslagen hoeven te leiden. Swartjes: ‘De omvang van het FB (600 personen) zal kleiner worden. Dat kan niet anders als je 10 tot 15 procent moet bezuinigen. Om de bezuiniging dit jaar te halen, is bijvoorbeeld het afgelopen half jaar de helft van de vacatures niet ingevuld. De insteek is om geen mensen te ontslaan, maar daar is wel wat voor nodig. Ik verwacht van mijn mensen dat ze meedenken en zich mee ontwikkelen.’ 

---

Sports Centre De Bongerd

Sporten wordt duurder

Voor 119,75 euro kun je als student van WUR een jaar lang sporten bij Sports Centre De Bongerd. Nergens in Nederland kan dat goedkoper. Maar die prijs gaat naar verwachting fors (mogelijk een paar tientjes) omhoog, zegt hoofd Henri ten Klooster. Medewerkers, die per maand 25 euro betalen, gaan op jaarbasis vergelijkbaar meer betalen. Het is nodig om aan de bezuinigingsopdracht te voldoen. ‘We kijken ook heel kritisch naar ons sportaanbod. Maar daarin schrappen is lastig zonder gedwongen ontslagen. Dat komt doordat we de laatste jaren door wetgeving gedwongen zijn om ZZP’ers in dienst te nemen en er nog maar twee keer een tijdelijk contract gegeven mag worden. Bijna alle docenten zijn in dienst van WUR.’  

Schrappen van sporten gaat volgens Ten Klooster bovendien ten koste van de kwaliteit van het aanbod. ‘Wij bieden op dit moment 65 sporten aan. Dat waren er 70. Hiervan zitten er 55 vast in het programma, waaronder de lessen voor de 32 studentensportverenigingen met hun ongeveer 3000 leden en populaire lessen als indoor biking, yoga en zumba. De overige 15 sporten rouleren. Alle lessen worden nu kritisch langs de lat gelegd qua opkomstpercentage.’

Kunstgras

Gemiddeld kosten sportrechten bij de Nederlandse universiteiten volgens Ten Klooster 198 euro. ‘Zelfs met een verhoging van 20 euro zitten we nog steeds bij de goedkoopste. Als je die jaarrechten door twaalf deelt, gaat het nog steeds maar over 11 euro per maand. Voor een verhoging boven de inflatiecorrectie hebben we overigens toestemming nodig van de Studentenraad.’  

Naast verhoging van de sportrechten en mogelijke ingrepen in het aanbod wordt volgens Ten Klooster ook kritisch gekeken naar kostenposten, zoals vervanging van materialen. De mogelijkheden zijn overigens beperkt. ‘De normale vervanging moet doorgaan, anders krijg je geen certificering meer van de KNVB voor wedstrijden. Zo moet de toplaag van het voetbalveld dit jaar worden vervangen, anders kan de studentenvoetbalclub GVC met de hogere teams geen competitie meer spelen.’

De bezuiniging zet wel een streep door de aanleg van een collectorveld. Hierbij gaat het om een innovatief kunstgrasveld dat door middel van een buizensysteem zonnewarmte opvangt en afgeeft aan het WKO-systeem (warmte-koudeopslag) op de campus. ‘Met dit systeem zouden we voor 90 procent van het gas af zijn. We zouden het eerste universitaire sportcentrum in de wereld zijn geweest dat dit heeft. Jammer dat dit nu niet door gaat.’

---

WUR Library

Minder abonnementen en toegang tot databases

Hij heeft er nog geen slapeloze nachten van gehad. En de meeste gebruikers van de bibliotheek zullen er niets van merken. Toch wordt er dit jaar 650 duizend euro bezuinigd. ‘En die komt bovenop een bezuiniging van 250 duizend euro om de loonsverhoging van afgelopen jaar te compenseren’, zegt directeur Hubert Krekels.

‘Personeel is de grootste uitgavenpost. Als je niet gedwongen wilt ontslaan, moet je het hebben van natuurlijk verloop. Maar dat is er op dit moment heel weinig. Er is een medewerker met pensioen gegaan. Die vervang ik dus even niet. Dat betekent wel dat het team Ontwikkeling & Innovatie het met een persoon minder moet doen.’ Ook op huisvesting viel wel wat te bezuinigen: ‘Stoelen een jaar later vervangen, wat minder beheerders inzetten, dat soort dingen.’

Maar de grootste stap wordt gezet door te besparen op de collectie. Al is dat ook geen abc-tje. ‘De uitgaven voor de collectie bedragen jaarlijks zo’n 4,4 miljoen euro. Maar dat zit vrijwel allemaal in vaste contracten’, legt Krekels uit. ‘Dit jaar is net een nieuwe landelijke deal met Elsevier afgesloten. Daar kan ik dus voorlopig niks meer aan doen. Aan die deals zit je drie jaar vast. Toch hebben we zo’n 300 duizend euro kunnen kaasschaven door losse abonnementen te schrappen en te stoppen met een paar databases.’

Zuinig geweest

Die keuzes zijn lastig, zegt Krekels. ‘We hebben bij WUR een opeenstapeling van specialismen. Een tijdschrift dat voor de meesten niet relevant is, is dat voor een kleine minderheid wel. Dat ligt gevoelig. Bovendien zijn we in Nederland dé bibliotheek voor landbouw en voeding. Ten opzichte van andere universiteiten hebben we verplichtingen; zij hebben vakgebieden waar wij van profiteren. Bovendien loop je het risico dat je dingen nu wegbezuinigt die je over twee jaar weer aan moet schaffen. En geheid dat je dan meer betaalt dan de inflatiecorrectie.’

Tegen een volgende ronde zie ik wel een beetje op

Met relatief kleine ingrepen in huisvesting, personeel en de collectie was de opdracht dit jaar ‘vrij snel te doen’. ‘Maar tegen een volgende ronde zie ik wel een beetje op’, zegt Krekels eerlijk. ‘We zijn in de afgelopen jaren altijd heel erg zuinig geweest, dus dan moet je echt gaan snijden in de dienstverlening. Het personeel zit qua werk aan de taks. Ik kan niet met de boodschap aankomen dat we met minder mensen hetzelfde werk moeten doen.’    

Lees ook: