Boerderijverkoop – via een winkeltje of automaat op het erf – is de belangrijkste bron van extra inkomsten. Foto Shutterstock De omzet van multifunctionele landbouwbedrijven zoals zorgboerderijen, boerencampings en boerderijwinkels nam tussen 2020 en 2023 met bijna twee derde toe, tot in totaal 1.680 miljoen euro. Dat blijkt uit de nieuwste meting in de onderzoeksreeks ‘Kijk op multifunctionele landbouw’.
Steeds meer agrarische bedrijven in Nederland ontplooien naast dierhouderij of gewasteelt ook een of meerdere andere bronnen van inkomsten, zoals zorglandbouw, kinderopvang of agrarisch natuurbeheer. In 2023 vond 37 procent van de agrarische bedrijven op deze manier extra inkomsten, tegen 30 procent in 2020.
Qua aandeel in de omzet is boerderijverkoop (595 miljoen) de belangrijkste nevenactiviteit, gevolgd door zorglandbouw (450 miljoen) en recreatie (362 miljoen). De rest heeft een bescheidener aandeel: de omzet uit boerderij-educatie bedraagt 0,9 miljoen, agrarische kinderopvang levert 158 miljoen op en agrarisch natuurbeheer is goed voor 116 miljoen. Voor dat laatste trekt minister Wiersma vanaf 2026 jaarlijks 500 miljoen extra uit, meldde ze dit najaar.
Flinke toename
De 1.680 miljoen euro die multifunctionele landbouw in 2023 in totaal opleverde, ligt 665 miljoen hoger dan bij de laatste meting in 2020. Toen doorbrak multifunctionele landbouw voor het eerst de omzetgrens van een miljard euro (1.015 miljoen). Met 63 procent is de percentuele stijging van de 2023-meting veel hoger dan die van 2020 (15 procent). Dat komt onder meer door de relatief hoge inflatie in de meest recente meetperiode (15 tot 20 procent) en doordat de coronapandemie de omzet drukte tijdens de eerdere meting, met name van recreatie. Maar de relatief grote groei komt ook ‘gewoon’ door toegenomen vraag naar recreatie, lokale producten en professionele zorgdiensten.
Effect op bedrijfsinkomen
Dit specifieke onderzoek focust op de omzet uit multifunctionele landbouw; het gaat niet in op de winstgevendheid ervan, laat onderzoeker Harold van der Meulen desgevraagd weten. Uit eerder onderzoek valt echter wel af te leiden dat de nevenactiviteiten bijdragen aan bestaanszekerheid. Van der Meulen: ‘In 2022 hebben we nog een rapport uitgebracht over het effect van verbredingsactiviteiten op het inkomen in de land- en tuinbouw. Dat concludeert dat bedrijven met verbredingsactiviteiten in de onderzochte periode gemiddeld hogere inkomens uit het bedrijf halen dan de bedrijven zonder verbreding.’
‘Kijk op multifunctionele landbouw’ is een onderzoeksreeks in opdracht van het ministerie van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur, uitgevoerd door Wageningen Social & Economic Research en Open Teelten (Wageningen Plant Research).
