Foto Shutterstock Alle ogen van de leerstoelgroep Law zijn vandaag gericht op Den Haag, waar twee belangrijke ‘groene’ zaken op de rol staan: de CO2-zaak tegen Shell en de stikstof-zaak van Greenpeace tegen de Nederlandse staat. Beide zaken kunnen wereldwijd van betekenis zijn.
Dinsdag begint al vroeg de zitting waarin het gerechtshof uitspraak doet in het hoger beroep in de Shell-zaak. Kortweg komt die zaak erop neer dat Milieudefensie en de mede-eisers via de rechter Shell ertoe willen verplichten om per 2030 aanzienlijk minder CO2 uit te stoten, omdat dat een vereiste is om het doel van ‘Parijs’ in zicht te houden. Update: het gerechtshof heeft uitspraak gedaan: de vordering van Milieudefensie kan niet worden toegewezen.
Eerder, in 2021, willigde de rechtbank die eis in. Shell werd verplicht om de CO2-uitstoot in 2030 met minstens 45 procent verminderd te hebben ten opzichte van 2019. Die uitspraak baarde wereldwijd opzien – ook omdat het mondiaal alle Shell-klanten kan raken. ‘De rechter bepaalde namelijk dat het doel van 45 procent zowel reductie inhoudt van Shells eigen, directe CO2-emissie, als stappen om de indirecte CO2-emissie te verminderen – inclusief die van klanten’, verduidelijkt universitair docent Chiara Macchi, expert op het gebied van climate justice.
Voor ons als Wageningse Law-groep is de juridische weging van klimaatwetenschap super relevant
Shell stelde hoger beroep in, waarin het gerechtshof dinsdag uitspraak doet. Macchi is natuurlijk benieuwd naar het gerechtelijke oordeel, maar vooral ook naar de onderliggende motivatie. ‘De rechtbank had naar mijn mening al goed juridisch onderbouwd waarom grote bedrijven zoals Shell verplicht zijn om met hun bedrijfsactiviteiten rekening te houden met de wereldwijde klimaatdoelen. Ik acht de kans groot dat het gerechtshof daarin meegaat. Spannender vind ik hoe het gerechtshof oordeelt over de manier waarop de 45 procent reductie is vastgesteld. Die berekening leunt namelijk sterk op relatief nieuwe klimaatwetenschappelijke inzichten. Voor ons als Wageningse Law-groep is die juridische weging van klimaatwetenschap super relevant.’
Stikstofzaak tegen de Staat
Iets later op de ochtend begint de inhoudelijke behandeling van een andere spraakmakende ‘groene’ rechtszaak: de zaak van Greenpeace en een aantal mede-eisers over ‘onrechtmatig handelen’ door de Staat rond de wettelijke bepaling dat 40 procent van de natuur eind 2025 niet meer overbelast mag zijn door stikstof.
Om de relevantie van deze zaak te duiden, trekt Edwin Alblas (universitair docent milieurecht) de parallel met de opzienbarende Urgenda-klimaatzaak. ‘Daarin legde de Hoge Raad de Nederlandse Staat op om de uitstoot van broeikasgassen voor eind 2020 met minstens 25 procent te verminderen. Het was voor het eerst dat een regering via de rechter werd gedwongen tot strenger (klimaat)beleid’, legt hij uit. Critici vonden dat de rechter daarmee ‘op de stoel van de politiek’ was gaan zitten. Anderen vierden de uitspraak juist als een ‘victorie voor de rechtsstaat’: ook de overheid heeft zich aan de wet te houden.
De stikstof-situatie vertoont parallellen. Weliswaar heeft de Staat het reductiedoel wettelijk vastgelegd, maar opeenvolgende regeringen hebben amper maatregelen genomen om daar ook maar enigszins bij in de buurt te komen. Dat geldt ook voor minister Wiersma. Ze heeft laten weten te kiezen voor doelsturing, maar komt pas in december met een plan daarvoor.
Dinsdagochtend is de eerste zitting van de bodemprocedure in deze zaak; Alblas verwacht pas in het voorjaar een uitspraak. ‘En waarschijnlijk volgt daarop nog een hoger beroep en mogelijk ook een cassatie bij de Hoge Raad.’ Ook in dat opzicht zijn er parallellen met de Urgenda-zaak: de tijdsspanne tussen de uitspraak van de rechtbank (2015) en die van het gerechtshof (2018) en uiteindelijk de Hoge Raad (2019) besloeg meerdere jaren. De stikstofzaak tegen de Staat is eveneens te volgen via een livestream.
