Foto Shutterstock Nederland telt sinds vorige week meer dan 18 miljoen inwoners. De 18-miljoenste nieuweling was waarschijnlijk een immigrant. En dat is niet toevallig. Door klimaatverandering staat de wereld aan de vooravond van een massale landverhuizing. Een trek van het te warme zuiden naar het koelere noorden van de planeet. Dat zeggen hoogleraar Marten Scheffer en (internationale) collega’s in een artikel (Anticipating the global redistribution of people and property) in het wetenschappelijke tijdschrift One Earth.
Scheffer en collega’s introduceerden vier jaar geleden het begrip human climate niche. Dat is het leefgebied waarin de mens zich van oudsher het prettigst voelt en het best presteert. De optimale gemiddelde temperatuur in dat gebied is 13°C. De afgelopen vierduizend jaar was dat leefgebied verrassend constant, maar klimaatverandering brengt daar verandering in. Voor veel mensen in het zuiden wordt het op de huidige plek te heet om te wonen.
Klimaatniche
In een artikel in Nature Sustainability (Quantifiying the human cost of global warming) becijferden Scheffer en anderen vorig jaar dat bij gelijkblijvend beleid tegen het einde van de eeuw een derde van de mensheid buiten de optimale klimaatniche zou wonen. Tegen die tijd is de aarde mogelijk zo’n 2,7°C opgewarmd en wonen er 9,5 miljard mensen. Het kan niet anders dan dat dit tot enorme migratie gaat leiden, zeggen Scheffer en zijn collega’s in het recente artikel in One Earth.
Nieuw in dit stuk is een grafiek die laat zien waar die klimaatmigranten terecht zouden kunnen. Daartoe is berekend hoeveel bewoonbaar gebied elk land erbij krijgt (of verliest), uitgedrukt in aantallen inwoners die daarmee gemoeid zijn. Rusland, de VS en Canada zijn de grootste klimaatwinnaars. Door de opwarming zou Rusland een miljard (!) inwoners extra kunnen herbergen. De VS ruim een half miljard en Canada bijna een half miljard. Landen als Brazilië, Australië en India verliezen grote stukken bewoonbaar land.
De aantallen zijn dramatisch. Staan we daarmee aan de vooravond van een drama?
‘Dat hoeft niet. We moeten er niet te somber over doen. Dat is ook de insteek van ons verhaal. We zeggen niet precies hoeveel mensen er gaan verkassen, maar het is wel waarschijnlijk dát een heleboel mensen ergens anders moeten gaan wonen. Dat hoeft geen groot drama te zijn, mits we daar goed op anticiperen. Er zijn heel veel landen waar behoefte is aan mensen in de werkzame periode van hun leven. Samenlevingen vergrijzen. Door de opwarming worden veel gebieden potentieel productief. Er zijn mensen nodig om daar iets mee te doen.’
De berekeningen gaan ervan uit dat de wereldbevolking deze eeuw groeit naar 9,5 miljard mensen. Als het ergens te heet wordt om te wonen, ligt krimp dan niet meer voor de hand?
‘Nee. De hoogste geboortecijfers vind je nog steeds in sub-Sahara Afrika. In landen met een prettig klimaat zijn die cijfers juist het laagste. Het is niet zo dat mensen minder kinderen gaan krijgen als het te warm wordt. Daar is geen bewijs voor. Mensen krijgen minder kinderen als de educatie verbetert. En dan vooral die van vrouwen. De bevolking in te hete gebieden zal wel krimpen, maar voornamelijk door migratie.’
Jullie roepen op ons voor te bereiden op massale migratie. Hoe?
‘Er zijn internationale afspraken over migratie nodig. Hoe faciliteer je dat mensen op de beste plekken terechtkomen? Kun je in de landen die mensen gaan leveren door onderwijs al anticiperen op beroepen waar veel vraag naar is in de ontvangende landen? Hoe ga je de nieuw beschikbare grond voor landbouw en productie inrichten? Dat laatste zou een mooie opdracht voor Wageningen zijn. Onze moderne landbouw heeft veel desastreuze gevolgen gehad voor de natuur en de bodem. Nu is er een kans om aan de tekentafel opnieuw te beginnen. Sociale integratie is belangrijk. Segregatie is een voedingsbodem voor vooroordelen en spanningen. Het is de hoogste tijd om hier goed over na te denken.’
Europa maakt een ruk naar rechts en xenofobie viert hoogtij. Is de tijd er wel rijp voor?
‘Er zijn een aantal hardnekkige misverstanden over immigratie. Eentje is dat het de oorzaak is van xenofobie. Er is nauwelijks bewijs voor een verband tussen het aantal migranten en de steun voor extreemrechts populisme. Xenofobie heeft ook weinig van doen met armoede op zich. West-Europese burgers behoren tot de rijkste ter wereld. Spanning in de samenleving ontstaat doordat mensen oneerlijkheid ervaren. Door vijftig jaar neoliberale politiek zijn sommigen flink rijk geworden, terwijl een heleboel mensen ontdaan zijn van publieke voorzieningen en de eindjes nauwelijks aan elkaar kunnen knopen. Populistische retoriek kanaliseert die spanning naar xenofobie.’
Hoe los je dat op?
‘We moeten de samenleving weer eerlijker maken en de publieke voorzieningen herstellen. Dat is de kern van het probleem; niet het aantal migranten, maar de oneerlijkheid in de samenleving en de framing daarvan.’
Interessant: kan er een link naar het artikel komen?
Hoi Folke,
Het artikel is hier te vinden: https://research.wur.nl/en/publications/anticipating-the-global-redistribution-of-people-and-property.