Foto Resource De momenteel zo veelbesproken Principles of Collaboration – vormen ze nou wel of geen grondslag om de banden met Israëlische universiteiten te verbreken? – waren donderdag het gespreksonderwerp van een Let’s Explore-sessie. Frustratie over gebrek aan houvast overheerste. ‘WUR zegt: raadpleeg je collega’s of baas maar. Daar voel ik me extreem oncomfortabel bij.’
‘Is het echt zo dat WUR de tabakssector categorisch uitsluit van samenwerking?’ De Let’s Explore-sessie is al een tijdje gaande als dit gegeven ineens ter sprake komt, in de context van een praktijkvoorbeeld dat iemand van Corporate Strategy & Accounts aankaart. Een groot deel van gespreksdeelnemers veert op. Horen ze dit goed? Geroezemoes als de spreker deze uitsluiting bevestigt: de raad van bestuur heeft het expliciet benoemd. ‘Oh, dus het kan wél, dat de raad van bestuur zich uitspreekt tegen een bepaalde samenwerking!’, klinkt het enigszins cynisch.
Scepsis
Het voorval is typerend voor deze Let’s Explore-sessie, die opvallend weinig deelnemers kent (24) gezien het hete hangijzer op de agenda. Niet iedereen staat ook direct te popelen om in gesprek te gaan: een aantal aanwezigen spreekt bij de start twijfels uit over de status en aard van de bijeenkomst. Blijft het bij vrijblijvend zienswijzen uitwisselen, of trekt WUR zich echt iets aan van wat ze te zeggen hebben? Gespreksleider Inge Wallage kan de scepsis niet volledig wegnemen, maar na een aarzelend begin komt het gesprek dan toch op gang.
WUR’s Principles of Collaboration zijn een goed startpunt, maar kennen individuele medewerkers een wel erg grote eigen verantwoordelijkheid toe, vinden velen. ‘Als ik het document lees, voel ik me bijna bedreigd: wat zijn de consequenties als ik een verkeerde keuze maak?’, aldus een onderzoeker. Iemand anders nuanceert: ‘In het stuk staat letterlijk dat álle partijen – en dus niet alleen de individuele onderzoekers – accountable kunnen worden gehouden. Alleen zie ik dat totaal niet terug bij de moeilijke ethische kwestie die nu voorligt (de banden met Israëlische universiteiten, red.).’
Geen individuele taak
Er komen ook voorbeelden ter sprake waarbij de Principles wel goed werken. Bijvoorbeeld toen een (homoseksuele) collega voor een onderzoeksproject eigenlijk naar een homovijandig Afrikaans land zou moeten gaan. ‘Gevoelsmatig was die afweging wel duidelijk: nee, jouw veiligheid staat voorop. Maar het was prettig dat de Principles houvast gaven om die keuze goed te onderbouwen’, aldus de betrokken manager.
Toch overheerste de behoefte aan meer regie. ‘We zijn geen willekeurige verzameling individuen, we zijn WUR. En daarom is het onwenselijk dat WUR de weging van samenwerkingsverbanden zo sterk laat afhangen van individuele inschattingen’, vat iemand samen. ‘Want waarop baseer je je? Als individu heb je maar beperkte mogelijkheden om de achtergronden van een partij te screenen. Zoiets moet je niet op individueel niveau willen beleggen.’
Greenwashing
Dat screeningsvraagstuk knelt bijvoorbeeld bij uitwisselingen: tot waar reikt de verantwoordelijkheid van de medewerkers die de overeenkomsten sluiten, in hoeverre zijn ze in staat om de achtergronden van partneruniversiteiten adequaat uit te pluizen? En wat voor onderzoekers ook vaak meespeelt: ‘Vaak ben je allang blij dat je überhaupt een samenwerkingspartner hebt gevonden. Wijs je een partij af, dan betekent dat vaak ‘einde project’ en soms zelfs ‘einde baan’, want veel onderzoekers werken op een tijdelijk contract. Hoe kritisch verwacht je dan dat mensen zijn?’
Bepaalde partijen maken daar ook handig gebruik van, merkt iemand op. ‘Ze kloppen bewust op meerdere WUR-deuren. En voor je het weet, laat een minder kritisch WUR-onderdeel zich onbedoeld lenen voor greenwashing.’
Humanitair
Moreel staat veel op het spel rond de samenwerkingsverbanden van WUR. ‘Ik kan gewoon niet begrijpen waarom WUR nog steeds banden heeft met een universiteit die openlijk toegeeft logistieke ondersteuning te bieden aan de troepen in Gaza. Daar worden mensenrechten geschonden!’, aldus een vertwijfelde Explore-deelnemer. Een collega valt hem bij. ‘Er is een humanitaire crisis gaande, waar WUR mogelijk indirect bij betrokken is. De raad van bestuur heeft daar nog steeds geen inhoudelijke afwegingen over gedeeld. Ik voel me daar extreem oncomfortabel bij. Door steeds te verwijzen naar de Principles, zegt het bestuur feitelijk: raadpleeg je collega’s of je baas maar voor een ethische toets van samenwerkingsverbanden, kijk niet naar ons. Maar ik verwacht meer van de raad van bestuur.’
Niet drukbezocht
Dat er maar 24 aanwezigen waren bij deze Let’s Explore-bijeenkomst, hangt ongetwijfeld samen met de nogal karige aankondiging ervan, met alleen een berichtje in de intranetgroep Wageningen Dialogues. Dat moet de volgende keer beter, erkenden de organisatoren. Het feit dat de ‘brug-actievoerders’ ontbraken, staat daar los van, leert navraag. ‘We wisten van de bijeenkomst, maar besloten niet deel te nemen aangezien het niet om het door ons beoogde onderwerp ging, de bijeenkomst slecht getimed was en we geen vertrouwen hebben in het format van Let’s Explore’, aldus een zegspersoon.
