Het #BLM-protest in Wageningen op 14 juni 2020. Foto Sven Menschel
Het DARE-project, een driejarig project gericht op het minimaliseren en aanpakken van discriminatie bij WUR, eindigt. Resource sprak met drie sleutelfiguren over het onderwerp en het project. ‘Het zelfbeeld van WUR is dat we kleurenblind zijn en het goed doen, maar er is veel aan de hand onder de oppervlakte.’
Waar staat WUR na drie jaar DARE?
Schoone: ‘Het aantal meldingen van discriminatie neemt toe; van vier meldingen in 2022 naar twaalf meldingen in 2023. Veel meldingen komen van Aziatische mensen. De twee meest voorkomende vormen van discriminatie bij WUR zijn racisme en seksisme. Volgens mij heeft WUR een blinde vlek voor gebrek aan inclusie, wat ertoe kan leiden dat mensen worden uitgesloten. Er is een zelfbeeld dat we kleurenblind zijn en het goed doen, maar er is veel aan de hand onder de oppervlakte. Ik merk dat het gesprek over dit onderwerp in Wageningen anders is dan op andere plekken. De polarisatie tussen de conservatieve en progressieve stem is elders minder zichtbaar. Wageningen heeft veel exacte wetenschappen en minder geesteswetenschappen, wat een minder politiek geëngageerd en zich uitsprekend publiek trekt. De polarisatie in Wageningen is latent.’
Gabriel Garcia Teruel: ‘Het onderwerp racisme is veel zichtbaarder geworden. We hebben nu bijvoorbeeld de ‘find your way’-infographics over sociale veiligheid en hoe je racisme kunt melden overal in de universiteitsgebouwen hangen. Ik denk dat er een groeiend bewustzijn is binnen de WUR-gemeenschap, ook bij de raad van bestuur, over discriminatie. We zijn ons beter bewust van wat er gebeurt en wat we moeten doen.
Discriminatie kan ook zijn: gebrek aan gelijke kansen
Racisme is systemisch, geïnstitutionaliseerd. WUR bouwt voort op haar verleden. We zijn vaak niet met opzet racistisch, maar hebben een racistische traditie. Je zou kunnen stellen dat we allemaal tot op zekere hoogte racistisch zijn. Sommigen meer dan anderen, het zit verweven in onze manier van denken, door hoe we zijn opgegroeid, of door onze opleiding. We moeten samenwerken om minder racistisch te zijn door elkaar te laten weten als we het zien, horen of meemaken.’
Wat racisme nou precies inhoudt is nogal eens onderwerp van discussie.
Schoone: ‘Inderdaad, wat precies racisme is, is een ingewikkelde vraag. Niet alles wat als racisme wordt ervaren is dat ook per se, maar het omgekeerde geldt ook. Als iemand zegt ‘het was maar een grapje, ik bedoelde het niet zo’, wil dat nog niet zeggen dat het daarmee niet racistisch kan zijn.’
Van der Velde: ‘Als ik iets als seksistisch beschouw, reageren mensen veelal rustig en denken ‘ja, dat was misschien wel een beetje seksistisch’. Als ik echter iets als racistisch beschouw, vatten mensen dat vaak persoonlijk op. Ze voelen zich aangesproken en reageren feller: ‘Ik ben géén racist!’ Ik heb ook niet gezegd dat ze dat zijn, maar racisme komt nu eenmaal voor. Het woord discriminatie leidt niet tot soortgelijke reacties. Hoewel het DARE-project startte naar aanleiding van de protesten tegen racisme, is het uitgebreid om alle vormen van discriminatie, diversiteit en inclusie te omvatten.’
Hoe ziet discriminatie en uitsluiting binnen WUR eruit?
Van der Velde: ‘Soms is niet alle informatie in het Engels beschikbaar, waardoor internationale studenten en medewerkers worden buitengesloten. Of studenten of medewerkers beginnen in het Nederlands te praten, waardoor de niet-Nederlanders buitengesloten worden. Mensen worden uitgescholden of bekeken. Soms worden ze buitengesloten van vergaderingen of mogen ze gebouwen niet in waar ze wel moeten zijn.’
Schoone: ‘Sommige promovendi uit niet-westerse landen voelen zich als tweederangs burger behandeld, niet gelijk aan de rest. Dit zijn tekenen van structureel racisme. Bovendien vond in april een geweldsincident plaats waarvan een Chinese student slachtoffer was en ik weet dat er meer gevallen van intimidatie zijn op de campus en rondom de studentencomplexen. Soms versperren – waarschijnlijk Wageningse – jongeren Chinese studenten de toegang tot hun flat en worden deze studenten uitgelachen en beledigd. Ook al is dit niet het gedrag van WUR-studenten of medewerkers, het draagt wel bij aan het gevoel als tweederangs burger behandeld te worden bij WUR.
Als ik iets als racistisch beschouw, vatten mensen dat vaak persoonlijk op
Soms is discriminatie veel subtieler, bijvoorbeeld als een collega met een hoofddoek als minder competent wordt gezien. Het kan ook verpakt worden als compliment. Bijvoorbeeld: ‘Dat is echt goed voor iemand van jouw leeftijd’.’
Gabriel Garcia Teruel: ‘Discriminatie kan ook zijn: gebrek aan gelijke kansen. Bijvoorbeeld de administratieve hindernissen die studenten van buiten de EU uitsloten van studentassistentschappen. Dat is nu door de universiteit aangepast. We proberen ook geïnstitutionaliseerde discriminatie aan te pakken binnen de PhD-Council, waar alleen promovendi met een standaard arbeidscontract lid van de raad kunnen worden. Zogeheten sandwich-promovendi mogen wel stemmen, maar geen vertegenwoordiger zijn. Veel sandwich-PhD’ers zijn afkomstig uit landen buiten Europa, waardoor bepaalde groepen en zienswijzen worden uitgesloten.’
Hoe moet WUR verder nu dit project ten einde is gekomen?
Gabriel Garcia Teruel: ‘We zijn er nog lang niet. Dit onderwerp vraagt blijvende aandacht. Ik denk dat het belangrijk is om het probleem helder en op een open manier aan te kaarten, bijvoorbeeld in het nieuwe Strategisch Plan 2025-2030. Ik zou daarin graag expliciet gemaakt willen zien wat de inzet van WUR is op het gebied van antiracisme, dekolonisatie, gelijkheid en diversiteit.’
Er is een zelfbeeld dat we het goed doen
Van der Velde: ‘Het project eindigt, het werk niet. En dat geldt niet alleen voor het Diversity & Inclusion-team, maar voor ons allemaal. We hopen dat meer mensen bereid zijn vragen te stellen en actief te zoeken naar verschillende perspectieven. Dat is misschien ongemakkelijk, maar wel hoe we als organisatie groeien en leren.’
De start van DARE
In 2020 werd George Floyd in de Verenigde Staten gedood door een politieagent. Dat was het begin van een golf aan Black Lives Matter-protesten over de hele wereld, ook in Nederland. De Anti-Racist Association of Wageningen startte een petitie met de roep om een onderzoek naar institutioneel racisme binnen WUR. De petitie werd in 2020 aan WUR aangeboden. Dat was tevens het startsein voor een serie dialogen en het driejarig DARE-project. Het belangrijkste doel was racisme en discriminatie binnen WUR aan te pakken en terug te dringen. DARE staat voor Decolonization, Anti-Racism, Anti-Discrimination, Equity and Equal Chances. Het driejarige project werd in april 2024 afgerond.
‘Racisme kan moeilijk te bewijzen zijn’
Discriminatie en racisme zijn termen met een verwante betekenis. Hoe definieert DARE deze begrippen? Joyce van der Velde, programmamanager Sociale Veiligheid en een van de DARE-projectcoördinatoren: ‘Het verbod op discriminatie op basis van ras is verankerd in Artikel 1 van de Nederlandse grondwet. De term ‘racisme’ is echter geen wettelijke term. Wel zijn er sociologische of algemeen aanvaarde definities van racisme. Het bredere begrip is discriminatie, racisme is een vorm van discriminatie. Discriminatie is het maken van onderscheid waardoor mensen ongelijk behandeld worden of uitgesloten. Dat kan zowel op individueel als op institutioneel niveau gebeuren. Als dit onderscheid gemaakt wordt op basis van ras noemen we dat racisme. Racisme kan soms moeilijk te bewijzen zijn, omdat het een uitgangspunt, een uitkomst of een motief kan zijn. Op persoonlijk niveau gaat het ook over de stereotypes in iemands hoofd; op institutioneel niveau gaat het ook om scheve machtsverhoudingen binnen een organisatie. Bij DARE lag de nadruk niet zozeer op het bewijzen van racisme en discriminatie, maar het herkennen en aanpakken van patronen.’
